HARRAN OVASI VE YAKIN ÇEVRESİNİN JEOMORFOLOJİSİ

Abstract

Harran Ovası Güneydoğu Anadolu Bölgesi sınırları içerisinde ġanlıurfa Ġlinde yer almaktadır. ÇalıĢma sahasının kuzeyi GermüĢ Platosu, batısı Fatik Platosu ve doğu kesimi Tektek Platosu ile çevrilidir. Güneyde ise ova Suriye sınırına kadar uzanmaktadır. Harran Ovası Arap-Anadolu levhalarının Orta Miyosen‟de çarpıĢmaları sonrasında, Arap levhası üzerinde geliĢen kabuk kısalması ve kuzeygüney yönlü sıkıĢmaya bağlı olarak ortaya çıkan doğu-batı yönlü gerilmeyle, Güneydoğu Anadolu Bölgesi‟nin güneyinde oluĢmuĢ tektonik yapıların en belirgin olanıdır. Grabeni doğu ve batıdan sınırlandıran faylar, grabenin kuzey kısmında oldukça belirginken güneye doğru gidildikçe dikliklerini yitirip silikleĢirler. Ova tabanında çok sayıda kuzey güney yönlü fay bulunmaktadır. AraĢtırmada farklı teknik yöntemler kullanılarak araziye ait veriler ve bilgiler ıĢığında Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak haritalar oluĢturulmuĢtur. Harran Ovası ve yakın çevresinin yapısı üzerinde iç-dıĢ etken ve süreçlerin oluĢturmuĢ olduğu Ģekillerin özellikleri jeomorfoloji ilke ve prensiplerine bağlı kalınarak ele alınmıĢtır. Öncelikle çalıĢma sahasının doğal ortam özellikleri genel olarak açıklanmaya çalıĢılmıĢtır, daha sonra jeolojik ve jeomorfolojik özelliklerine değinilmiĢtir. Harran Ovası ve yakın çevresine baktığımızda Jeomorfolojik özellikler bakımından çok karmaĢık bir yapıya sahip değildir, genel olarak platoluk alanlar, plato yamaçları ve ova tabanı görülen ana morfolojik Ģekillerdir. ÇalıĢma alanı jeolojik özelliklere baktığımızda, Eosen yaĢlı kireçtaĢları ile kaplı olan ova tabanı Kuvaterner yaĢlı alüvyal malzeme ile örtülmektedir. Platoluk alanlar ise genelde Eosen-Paleosen ve Miyosen yaĢlı kireçtaĢı ile kaplıdır. Harran Ovası‟nın batısında, GermüĢ Platosunun kuzey kesimleri ve doğuda Tektek Platosunun kuzey kesimleri genel olarak erken V Miyosene ait neritik kireçtaĢları ve kısmen de Paleojen yaĢlı killi kireçtaĢları ile kaplanmıĢtır. Sahanın ana morfolojik birimlerinin oluĢumunda etkili olan güneydeki bindirmeler, bu dönemden sonra yerini sol yanal doğrultu atımlı faylara bırakmıĢtır. Bu sol yanal atımlı faylanmalara bağlı olarak Karacadağ‟ın da oluĢum mekanizmasını tetikleyen kuzey güney yönlü ayrılma fayları bölgede oluĢmaya baĢlamıĢtır. AraĢtırma sahasında yükselti fazla olmadığından ve ekvatora yakınlığından dolayı sıcak ve kurak bir iklim görülmektedir. Ġklimim kurak olmasından ve yağıĢların buna bağlı olarak az olmasından dolayı bitki örtüsü ve sürekli akarsular bakımından fakir bir alandır