DİYARBAKIR İLİNDE TUĞLA-KİREMİT YAPIMINDA KULLANILAN TOPRAKLARIN FİZİKSEL, KİMYASAL VE MİNEROLOJİK ÖZELLİKLERİ

Abstract

Kil terimi, belirli bir kristal yapıya sahip, 2 mikrondan daha küçük bir partikül boyutuna sahip ve plastik özelliklere sahip bir sulu alüminyum ve magnezyum silikat kimyasal bileşimi ile birlikte, doğal malzemeler için kullanılabilir. Kil mineralleri, toprakta veya toprağın ana materyalinde fiziksel ve kimyasal ayrışma ve sentezler sonuncunda oluşmuş sekonder minerallerdir. Bileşimlerinde değişik miktarda Al, Fe, Mg, Si, K, Na ve Ca gibi elementler bulunur. Özellikle bu elementlerden ilk dördünün bileşiminde değişik miktarda bulunmaları, kil minerallerinin birbirinden farklı oluşlarına neden olurlar. 1920'lere kadar, kil malzemesinin temel bileşimi üzerinde bir fikir birliği yoktu. Bu bileşiklerin belirli bir bileşim ve yapıda olmadığı, amorf karışımlarda bulunduğu ve kaolin bileşimi ile kirlenmediği düşünülmektedir. Bu yüzden bu alanlarda ayrıntılı çalışmalar yapılmasına sürekli ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışma Diyarbakır ilinde tuğla kiremit yapımında kullanılan toprakların içlerinde bulundurduğu kil minerallerini tespit etmek amacı ile yapılmıştır. Çalışma alanı 3 farklı toprak ocağı olarak belirlenmiş ve her birinden 5 farklı noktadan örnek alınmıştır. Çalışma alanı içerisindeki topraklarda % 10 civarında kireç bulunmuştur. Kil içeriği ve çeşidine bağlı olarak KDK (27.70-36.95) cmolkg-1 arasında değişmekle birlikte hafif alkali reaksiyonludur (7.8-7.9). Topraklar tınlı ve killidir. Tespit edilen kil çeşitleri içerisinde klorit, kaolinit, illit, klorit-vermikülit, magnezyum-serpenitinit eser miktarda smektit killeri bulunmaktadır.