NÛREDDÎN ES-SÂBÛNÎ’NİN İMÂMET ANLAYIŞI VE İLK DÖNEM SİYÂSÎ OLAYLARI DEĞERLENDİRİŞİ

Abstract

İmâmet/Hilâfet meselesi, İslâm tarihinin ilk dönemlerinden itibaren siyâsî ve itikâdî mezheplerin üzerinde durduğu temel konulardan biri olmuştur. Özellikle Şîa’nın inanç sistemini imâmet meselesi etrafında şekillendirmesi, diğer mezheplerin bu konu üzerine daha fazla yoğunlaşmasına sebep olmuştur. Ehl-i Sünnet, başlarda bu konuyu fıkıh kitaplarında ele alırken Şîa’nın etkisiyle meseleyi itikâdî mevzular içerisinde mütalaa etmeye başlamıştır. Bu da Ehl-i Sünnet’e ait kaynakların konuya daha çok Şîa’nın tezlerine reddiye şeklinde yaklaşmasına sebep olmuştur. Ehl-i Sünnet’in önemli âlimlerinden olan Nûreddîn es-Sâbûnî; imâmet meselesini, metodunu takip ettiği Mâtürîdiyye mezhebinin görüşleri çerçevesinde ele almıştır. Nûreddîn es Sâbûnî; imâmetin gerekliliği, İslâm devletine halife/imam olacak kişinin hangi vasıflara sahip olması gerektiği, aynı asırda iki imamın var olup olamayacağı ve imamın masumiyeti gibi konularda Râfızî (Şîâ), Bâtınîyye ve Râvendîyye başta olmak üzere bu meselede Ehl-i Sünnet’e muhalif mezheplerin ortaya attığı tezlerin geçersizliğini ortaya koymaya çalışmıştır. İmam Sâbûnî, imamın sahip olması gereken vasıfları ikiye ayırarak kendisinden önceki ulemâdan farklı bir yol izlemiştir. Nûreddîn es-Sâbûnî, imamın lâzımî (gerekli) ve kemâlî (tamamlayıcı) bazı şartlara sahip olması gerektiğini savunur. Sâbûnî’ye göre erkeklik, bulûğ, hür olma, akıl, cesaret ve Kureyş soyundan olma imâmet için gerekli olan şartlardandır. Sâbûnî, İmam Ebû Hanife ve takipçileri ile aynı düşüncede olduğunu; İmam Şâfiî, Mu’tezile ve Hâricîlerin aksine takvâ ve adalet şartlarının kemal şartlarından olduğunu belirtir. Nûreddîn es-Sâbûnî, imâmet için gerekli olan şartları işledikten sonra imâmet için gerekli şartların tamamını taşıyan hulefâ-yi râşidînin hilâfetinin meşruiyetini, hulefâ-yi râşidînin imâmete geliş şekillerini, Resûlullah’ın vefatından sonra hulefâ-yi râşidîn döneminde meydana gelen V ilk ihtilafları ve hulefâ-yi râşidînin tafdiliyeti meselesini ele almaktadır. Hadislerle de destekleyerek hulefâ-yi râşidînin imâmet için gerekli olan tüm vasıfları taşıdığını belirten Nûreddîn es-Sâbûnî, ashâb-ı kiramın hulefâ-yi râşidînin imâmeti noktasında icma ettiğini ve bu hususta herhangi bir muhalefetin de yaşanmadığını belirtir.