ŞANLIURFA EKOLOJİK KOŞULLARINDA BAZI ASPİR (Carthamus tinctorius L.) ÇEŞİTLERİNİN KURU VE SULU KOŞULLARDA VERİM, VERİM UNSURLARI VE YAĞ ORANLARININ BELİRLENMESİ

Abstract

Aspir (Carthamus tinctorius L.), tek yıllık, geniş yapraklı, değişik renklerde çiçeklere sahip, dikenli ve dikensiz çeşitleri olan, kurağa dayanım bakımından avantajlı, yağ oranı %30-45 arasında değişiklik gösteren bir yağ bitkisidir. Ülkemizde bitkisel yağ açığımızın gün geçtikçe arttığı bilinen bir gerçektir. Bu nedenlerden dolayı aspir yağlı tohumlu bitkiler arasında giderek önemi artan bir bitkidir. Bu araştırma, bazı aspir çeşitlerinin sulu ve kuru koşullarda verim ve verim unsurlarını belirlemek amacıyla 2019-2020 yıllarında Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi deneme alanında yürütülmüştür. Tesadüf Bloklarında Bölünmüş Parseller Deneme Deseni’ne göre üç tekerrürlü olarak kurulmuştur. Araştırmada, 5 adet aspir çeşidi (Göktürk, Koç, Dinçer, Safir, Balcı) kullanılmış ve bitki boyu, bitki başına yan dal sayısı, bitki başına tabla sayısı, tablada tohum sayısı, bin tohum ağırlığı, tohum verimi, taç verimi, çiçeklenme (%70) gün sayısı, ham yağ oranı ve ham yağ verimi gibi özellikler incelenmiştir. Yapılan araştırma sonucuna göre kuru koşularda ve sulu koşullarda yapılan ekimlerde sırasıyla ortalama; bitki boyu 123.47-120.53 cm, yan dal sayısı 5.58-5.57 adet/bitki, bitki başına tabla sayısı 7.44-9.16 adet/bitki, tabla başına tohum sayısı 16.29-29.60 adet/tabla, bin tane ağırlığı 26.16-32.83 g, dekara tohum verimi 85.73-242.58 kg/da, çiçeklenme (%70) gün sayısı 168.6-172.47 gün, bitki başına taç yaprak verimi 0.49-0.53 g/bitki, yağ oranı % 27.21-25.86, yağ verimi 23.37-62.25 kg/da olarak bulunmuştur. İncelenen özellikler bakımından kuru koşullarda dekara tohum verimi için Dinçer ve yağ oranı için Balcı çeşidi, sulu koşullar için ise, dekara tohum verimi bakımından Balcı ve Dinçer çeşitleri, yağ oranı için ise Safir çeşidi bölgemiz kışlık koşullarda tavsiye edilebileceği tespit edilmiştir. Yapılan aspir çalışmalarında gerek bölgemizde gerekse diğer bölgelerde denemeye alınan aspir bitkisi kuru koşullarda verim düşüklüğünden dolayı tavsiye edilmemekte ve ekonomik olmamaktadır. Kışlık olarak ekilen aspir bitkisi buğday-arpa bitkilerine rakip olabilmesi için bitkinin su ihtiyacı olduğu dönemlerde sulama suyunun karşılanması bir zorunluluk olmuştur. Bu nedenlerle özellikle bölgemizde kışlık olarak yetiştirilmesi tavsiye edilecekse sulama imkanını göz önüne almak gerekir.