ŞANLIURFA İLİNDE ANTEPFISTIĞI (Pistacia vera L.) AĞAÇLARINDA Neoscytalidium novaehollandiae’nin BULAŞIKLIK ORANININ BELİRLENMESİ, MORFOLOJİK VE MOLEKÜLER KARAKTERİZASYONU VE İN VİTRO FUNGUSİT DUYARLILIĞI

Abstract

Gerek iç piyasada gerekse dış piyasada önemli bir paya sahip olan Antepfıstığı, yetiştirme koşulları bakımından ideal koşullara sahip olan bölgemizin gen merkezini oluşturur. Ekonomik değeri göz önüne alındığında bu ürünün yetiştiricilikteki sorunlarını gidermek önem teşkil etmektedir. Son zamanlarda bölgemizde ve Türkiye’de Antepfıstığı (Pistacia vera L.) ağaçlarında gövde çatlamaları, kabuk altında meydana gelen nekrozlara ve ani dal kurumalarına yol açan Neoscytalidium novaehollandiae adında yeni bir fungal hastalık etmenine rastlanmıştır. Şanlıurfa ili Karaköprü, Bozova, Birecik, Halfeti ve Ceylanpınar ilçelerinin Antepfıstığı yetiştiriciliği yapılan alanlarında surveyler yapılmış ve hastalığın dağılımına bakılmıştır. İnfekteli olan ağaçların gövde ve dallarından örnekler alınmış ve PDA ortamında izolasyonları yapılmıştır. İzolasyon sonucunda gelişen fungal etmeninin makroskobik ve moleküler incelemeleri yapılmıştır. Saf olarak elde edilen izolatı tanımlamada ITS, ACT, LSU ve SSU gen bölgesi primerleri kullanılarak PCR işlemi yapılmış ve PCR örnekleri diziye gönderilmiştir. Sekans ve filogenetik analizler sonucunda hastalık etmeninin Neoscytalidium novaehollandiae etmeninden kaynaklandığı tespit edilmiştir. Söz konusu hastalık etmeni BLAST analizi yapılarak dünyadaki diğer türlerle karşılaştırılmış ve Neoscytalidium novaehollandiae etmenine %99 ila %100 benzer olduğu görülmüştür. Sorun teşkil eden bu hastalık etmenine karşı beş adet fungisitin in vitro etkinlikleri çalışılmıştır. Çalışmadaki tüm fungusitlerin arazi şartlarındaki dozları µg/ml düzeyinde baz alınarak laboratuvar koşullarına uyarlanmıştır. PDA (Patato Dextrose Agar) ortamına ilaç solüsyonları eklenmiş ve saf olarak geliştirilen Neoscytalidium novaehollandiae izolatlarından misel diskler alınıp Petri kaplarına ekimleri yapılmıştır. Kontrol grubu da aynı yöntemle fakat steril damıtılmış su kullanılarak yapılmıştır. Her uygulama üç tekerrürlü olarak yapılmıştır. Çalışmada izolatların miselyal gelişme çapları üç gün boyunca her gün ölçülmüştür. Üç günlük gelişme sonucunda kontrol grubu miselleri tamamen Petriyi kapladıktan sonra fungusitlerin izolatlara karşı gösterdikleri % engelleme oranları hesaplanmıştır. Ölçümler sonucunda, Azoxystrobin + Propiconazole aktif maddesi %88,49 engelleme oranı ile en etkili fungisit olarak tespit edilirken, ikinci etkili fungisit %85,51 ile Thiophanate methyl + Tetraconazole aktif maddesi, üçüncü etkili fungisit %77,77 ile Pyraclostrobin + Fluaxapyroxad aktif maddesi olmuştur. Dördüncü ve beşinci etkili olan fungisitler ise %8,73 ile Metrafenone aktif maddesi ve %4,56 ile Fosforoz asit aktif maddeli fungisitler olmuştur. Kontrol grubu Petrilerinde herhangi bir engellenme gözlenmemiştir. Antepfıstığında sorun olan Neoscytalidium novaehollandiae etmenine karşı herhangi bir ruhsatılı ürünün bulunmamasına karşın hastalığın kimyasal mücadele olanakları hakkında bilgi edinilmesi amaçlanmıştır.