DİYARBAKIR’DA YAYGIN OLARAK YETİŞTİRİLEN EKMEKLİK VE MAKARNALIK BUĞDAY ÇEŞİTLERİNDE VERİM KALİTE VE KARLILIK

Abstract

Bu çalışmada Diyarbakır bölgesinde yaygın olarak yetiştirilen 7 ekmeklik (Ceyhan-99, Karatopak, Pehlivan, Kaşifbey, Nurkent, Panda ve Sagittario) ve 7 makarnalık (Svevo, Zühre, Şahinbey, Aydın93, Fırat-93, Sarıçanak ve Güney Yıldızı) buğday çeşitlerinin, verim, kalite ve pazarlama fiyatları vasıtasıyla karlılıklarının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Tarla denemeleri 2014-15 yetiştirme mevsiminde Şanlıurfa’da Harran Üniversitesi Osmanbey Kampüsü tarla bitkileri deneme alanında yürütülmüştür. Deneme 4 tekerrürlü tesadüf blokları deneme desenine göre 4 ayrı deneme (yağışa dayalı ekmeklik buğday, ilave sulanan ekmeklik buğday, yağışa dayalı makarnalık buğday ve ilave sulanan makarnalık buğday) olarak yürütülmüştür. Çeşitli tarımsal ve kalite özellikler gözlenmiş veya ölçülmüştür. Pazarlama fiyatları yerel buğday borsasından tesadüfi olarak seçilen alıcılar yardımıyla tespit edilmiştir. Verim ile verimle ilişkili karakterler, kalite ve pazarlama fiyatları arasındaki ilişkiler korelasyon ve regresyon analizleriyle daha detaylı incelenmiştir. Karlılık tahminleri pazar fiyatlarının tane verimi ile çarpılması yoluyla tespit edilmiştir. Yağışa dayalı ekmeklik buğdayda tane verimi en yüksek çeşit 552,12 kg/da ile Nurkent olurken, ilave sulanan ekmeklik buğdayda en yüksek tane verimi 621,85 kg/da ile Ceyhan-99 olmuştur. Yağışa dayalı makarnalık buğdayda en yüksek tane verimi 485,35 kg/da ile Aydın-93 olurken ilave sulanan makarnalık buğdayda en yüksek tane verimi 662,32 kg/da Şahinbey çeşidinden elde edilmiştir. Yağışa dayalı ekmeklik buğdayda en yüksek piyasa fiyatı 74.50 krş/kg Karatopak çeşidinden, ilave sulanan ekmeklik buğdayda ise en yüksek piyasa 74.73 krş/kg ile Karatopak çeşidinden elde edilmiştir. Yağışa dayalı makarnalık buğdayda en yüksek piyasa fiyatı 85.45 krş/kg ile Aydın-93 olurken ilave sulanan makarnalık buğdayda en yüksek piyasa fiyatı 83.32 krş/kg ile Svevo olmuştur. Yağışa dayalı ekmeklik buğdaylarda dekara gelir temel alındığında en yüksek gelirin 404.547 TL/da ile Nurkent çeşidinden alınırken ilave sulanan ekmeklik buğdaylarda en yüksek dekara 458.873 TL/da ile Ceyhan-99 çeşidinden elde edilmiştir. Yağışa dayalı makarnalık buğdaylarda en yüksek dekara gelir 414.732 TL/da ile Aydın-93 çeşidinden alınırken ilave sulanan makarnalık buğdaylarda en yüksek dekara gelir 539.629 TL/da ile Şahinbey çeşidinden elde edilmiştir. Ekmeklik buğdayın piyasa fiyatın belirlemede kalite özelliklerinden bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, protein oranı, yaş gluten, gluten indeks değeri ve sedimantasyon değerleri oranlarının önemli bir etkiye sahip olduğu anlaşılmıştır. Makarnalık buğdayın piyasa fiyatını belirlemede ise kalite özelliklerinden bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, protein oranı, camsılık ve b değeri oranlarının önemli bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen tüm sonuçlar dikkate alındığında; ekmeklik buğdaylardan kuruda Nurkent, suluda ise Ceyhan-99 çeşidi, makarnalık buğdaylardan kuruda Aydın-93, suluda Şahinbey çeşidi en karlı çeşitler olarak çiftçiye önerilmektedir.