İBN TEYMİYYE’DE İMAN ESASLARI (AKİDETÜ’L-VASİTİYYE ÇERÇEVESİNDE)

Abstract

Bu tezde, İbn Teymiyye’nin el-Akîdetü’l-Vâsıtıyye adlı kitabı esas tutularak, yazarın iman esaslarına bakışı ele alındı. Ancak, İbn Teymiyye’nin diğer kitaplarından da istifadeye çalışıldı. Tezimizde, müellifin iman esasları konusunda Ehl-i Sünnet alimleri ile bir ihtilafı olmadığı görülmektedir. Ancak, yazarın, farklı akıllar ve şartlara göre yorumlarla anlaşılan problemlerde, değişik telakkileri olduğu dikkat çekmektedir. Bu da müellifin metodolojisi ile ilgilidir. Müellif Selef metoduna bağlı olduğunu söylemektedir. İbn Teymiyye, Ehl-i Sünnet Kelamcılarının meşru’ kabul ettikleri te’vili tahrif olarak görüyor, aklın Kur’an müteşabihatını te’vilde yetkili olmadığı inancını ifade ediyor. Buna bağlı olarak, yazar ile Ehl-i Sünnet arasında müteşabihatın tanımına bağlı olarak ulûhiyet tasavvurunda farklılıklar dikkat çekmektedir. Yazarın ulûhiyetle ilgili konularda nasların zahirini alması, ayetlerde mecazı kabul etmemesi ve te’vili reddetmesi, Kelamcılara göre bir takım fikir ayrılıkların oluşmasına sebep olmuştur. İbn Teymiyye ulûhiyetin en gerekli vasfı olan tevhidi, ulûhiyet ve rububiyette tevhid olarak incelemiş; ilgili konuları ibadet ve sosyal hayatta tevhid gibi kısımlara ayırarak ele almış; şirk, tevessül ve şefaat problemlerinde Ehl-i Sünnetin telakkilerine nispetle farklı görüşlere sahip olmuştur. İbn Teymiyye ulûhiyet tevhidini Kelamcıların fark etmedikleri iddiasındadır. Teberrük, şefaat, tevessül gibi uygulamaların ulûhiyet tevhidi ile uyuşmadığı, bunların şirk benzeri uygulamalar olduklarını ileri sürmektedir. Hz. Peygamberin şefaatinin hak olduğunu kabul eder. Kebire sahibinin küfre düşmediği konusunda kelamcılarla aynı düşüncededir. İmanın artma ve eksilme ile nitelenmesinin mümkün olduğu düşüncesindedir. İman amel ilişkisinde selefle ayni fikirdedir. Fakat amelleri imandan bir cüz olarak görür. İbn Teymiyye’ye göre iman, V sadece tasdikten ibaret görülemez. İman tasdik, ikrar ve ameldir. Kader iman esasları arasındadır. İbn Teymiyye, Kadere imanı, Allah’ın irade, meşiet ve kudreti ile birlikte ele almaktadır. O’nun her şeyi ihata eden bir kudreti ve uygulanabilen bir meşieti vardır. İnsan cebir altında olmayıp kendi iradesi ile hareket eden bir varlıktır. İbn Teymiyye’ye muhalifleri tarafından Allah’a cismiyet nispet ettiği, Cehennem ateşinin son bulacağını iddia ettiği, Allah’ın arş miktarınca olduğu şeklinde düşünceleri savunduğu isnad edilmiştir.