ŞANLIURFA’DA RİFÂÎLİK VE RİFÂÎ DERGÂHLARI

Abstract

Tasavvuf, müntesiplerine Allah’ın rızası dairesinde bir hayat yaşamayı hedefleyen bir ilimdir. Tasavvuf, bu gayesini gerçekleştirmek için ilâhî ilimle yetiştirdiği tahkik ehli âlim sûfîler ve kurduğu tarîkatlar aracılığıyla İslâm coğrafyasının farklı yerlerinde irşad hizmetlerini icra etmiştir. Bu irşad hizmetini yerine getiren tarîkatlardan birisi de Rifâiyye tarîkatıdır. Diğer tarîkatlarda olduğu gibi Rifâiyye tarîkatında da neşvünemâ bulan birçok kol ve şube insanlara hizmet etmeyi gaye edinmiştir. Bu çalışmamızda Rifâiyye tarîkatının Urfa’ya gelişi ve yaptığı hizmetlerin yanı sıra Urfa’da faaliyet gösteren dergâhlarından bahsettik. Urfa’da Rifâiyye tarîkatı hizmetinde bulunan bazı önemli şahsiyetlerin hayatı ve tarîkat irşadları hakkında bilgiler verdik. Bunlar Mahmut Fehmi Baba, Basralı Ahmed Zeki Hâfız, Süleyman Zeki Baba ve Nuri Baba gibi zatlardır. Bunun yanında yapmış olduğumuz saha çalışmasında, Mustafa İnce, Abdulsamed Berşe, Ahmed Rifâî gibi müntesiplerle de Rifâiyye tarîkatının âdab, erkân, usulleri konusunda ve dergâhlarında icra ettikleri faaliyetler hakkında bilgi edinmeye çalıştık. Bu dergâhların halifelerini ya da mesul şahıslarını tanıtmaya çalıştık. Aynı zamanda yapmış oldukları ritüellerin Rifâiyye tarîkatının esaslarıyla kıyaslama imkânını bulduk ve halk üzerindeki etkisinden bahsettik. Çalışmamız, giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, Urfa’nın tasavvuf ve tarîkatlar geçmişinin bir değerlendirmesini yaptık. Burada tasavvuf ve tarîkatların Urfa’nın sosyal, ekonomik ve kültürel hayatına tesirinin genel bir mülahazasını ele aldık. Birinci bölümde, genel olarak Ahmed er-Rifâî ve Rifâiyye tarîkatının tarihi ve kolları hakkında bilgi verdikten sonra Urfa’daki Rifâiyye tarîkatının önemli şahsiyetleri ve müntesipleri hakkında bilgi verdik. İkinci bölüm de ise, Urfa’da ki Rifâiyye tarîkatının tekke ve dergâhlarını ele aldık. Bu konuların yanı sıra günümüzde Rifâiyye tarîkatların kültürünü yaşatmak V amacında olduklarını iddia eden derneklerde yaptığımız saha çalışmasında bazı kişilerle yapılan röportajların değerlendirmelerini yaptık