217/1 (S. 1-238) NUMARALI URFA ŞER‘İYYE SİCİLİ’NİN TRANSKRİPSİYON VE DEĞERLENDİRMESİ (H.1317-1318/M.1899-1900)

Abstract

Arşiv kaynakları içinde şer‘iyye sicilleri büyük öneme sahiptir. Barındırdığı belge muhteviyatı ve dava konularıyla Osmanlı devletinin taşra teşkilatının işleyişi ile şehirlerin sosyal ve iktisadî durumunu ve o dönemin dünyasını her yönüyle yansıtmaktadır. Davalara taraftar olanlar ile şahitler huzurunda kayda alınmalarından dolayı birinci elden ve güvenilir kaynaklar olarak kabul edilmiştir. Bu yüzden sosyal bilimcilerin ya da tarihçilerin araştırmalarında başvuru kaynakları olarak tercih edilen defterler olmuşlardır. Osmanlı dönemi Urfa şehri, gerek kültür, gerek etnik yapı, gerekse de sosyal ve iktisadî anlamda hala tarihçilerin araştırma sahası olma niteliğini taşımaktadır. Şehrin nüfusunu oluşturan Müslüman ve Gayrimüslimlerin nasıl bunca zaman beraber yaşadıkları, aralarındaki ilişkiler ile vakfiye kayıtları ve şehrin mekânları gibi konularda arşiv belgeleri ya da Urfa şehrinin haritası hüviyetinde olan Urfa şer‘iyye sicillerine başvuru yapılması gerekmektedir. Bu çalışmanın konusu, Osmanlı şer‘iyye mahkeme kayıtları olan şer‘iyye sicillerinden Urfa şehrine ait olan 217/1 numaralı defterin incelenmesidir. Osmanlı taşra teşkilatı içerisinde Urfa şehrinin ve şehirde yaşayan Müslim-Gayrimüslim ahali ile mahkeme kayıtlarındaki vekil-vasi tayinlerine değinilmiştir. Çalışmanın sonunda Osmanlı hukuk sistemi içerisinde şer‘iyye mahkemeleri ve Urfa şer‘iyye mahkeme kayıtlarından 217/1 numaralı defterde kayıtlı belgelerden Urfa şehrinin o dönemdeki sosyal yapısı, mahkemenin işleyişi hakkında bilgilere ulaşılmış, şer‘iyye mahkemesinde vekil olarak görev yapan şahısların tamamının V mühtedi ve gayrimüslimlerden oluştuğu, vekâleti tekelleştirdikleri sicilin incelenmesinden anlaşılmıştır.