226/1 NUMARALI URFA ŞER‘İYYE SİCİLİ’NİN TRANSKRİPSİYON VE DEĞERLENDİRMESİ (H.1299-1300 / M.1882-1883)

Abstract

Osmanlı Devleti’nde padişahın otoritesini temsil amacıyla taşra yönetiminde önemli bir mevkide bulunan ve adlî işleri yürüten memurlara kadı denilmektedir. Kadılar, yargı görevlerinin yanında devletin bazı idarî, beledî, malî ve mülkî görevlerini de icra etmekle yükümlüydüler. Kadıların mahkemelerde verdikleri hükümleri ve merkez ile yaptıkları yazışmaları içeren kayıtlara “şer‘iyye sicili” denilmektedir. Şer‘iyye sicilleri ait oldukları bölgelerin sosyal, ekonomik ve siyasî tarih için güçlü ve güvenilir kaynaklardır. “226/1 Numaralı Urfa Şer‘iyye Sicili’nin Transkripsiyon ve Değerlendirmesi” adlı tez çalışması 226 Numaralı Urfa Şer‘iyye Sicili’nin ilk 268 sayfalık bölümünün transkripsiyonunu esas almaktadır. Çalışma iki ayrı bölümden oluşmaktadır. “226/1 Numaralı Urfa Şer‘iyye Sicili’nin Tanıtımı ve Değerlendirmesi”, adlı birinci bölümde Urfa Şer‘iyye Sicillerinin genel değerlendirilmesi, söz konusu şer‘iyye sicilinin tanıtımı; belgelerin içerikleri, kayıtlarda geçen kişi ve yer isimlerine yer verilmiştir. İkinci bölüm “226/1 Numaralı Urfa Şer‘iyye Sicili’nin Transkripsiyonu” adını taşımakta olup bu kısımda dava kayıtlarının transkripsiyonu ve belge numaralarının yanında davaların özetleri bulunmaktadır. 226 Numaralı Urfa Şer‘iyye Sicil defteri 1882-1883 tarihleri arasında Urfa Şer‘iyye Mahkemesine taşınan davaları ihtiva etmektedir. Sicilde; vekîl-vasî tayinleri, miras, mehir ve nafaka talepleri, borç-alacak, mülk satışları, evlilik akitleri, boşanma ve merkezden gönderilen hükümleri içeren kayıtlar tespit edilmiştir. Son olarak IV Tanzimat dönemi sonrası Urfa’nın; aile yapısı, Müslim ve gayrimüslim kişilerin terekeler ışığında malî durumları, kadının içtimaî hayattaki yeri, ticarî hayattaki meslekler, sosyal, idarî, adlî ve iktisadî hayata dair birçok değerlendirmeyi kapsamaktadır.