XANTHİUM SPİNOSUM L.’UN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE BAĞLI OLARAK GLOBAL DÜZEYDE POTANSİYEL DAĞILIM ALANLARININ BELİRLENMESİ

Abstract

Küresel iklim değişikliğinin bitki türlerinin dağılımı üzerindeki etkisini araştırmak amacıyla tür dağılım modelleri sıklıkla kullanılmaktadır. Ancak bu modeller, Türkiye'de yabancı otlar ve istilacı türlerin potansiyel dağılım alanlarının tahmininde nadiren kullanılmaktadır. Bu nedenle, mevcut çalışmada iklim değişikliğine bağlı olarak küresel düzeyde Xanthium spinosum L.'nin potansiyel dağılım alanları tahmin edilmiştir. Potansiyel dağılım alanları, iki farklı iklim değişikliği senaryosu (SSP1-2.6 ve SSP5- 8.5) ve beş farklı zaman (mevcut, 2021-2040, 2041-2060, 2061-2080 ve 2081-2100) altında Maksimum Entropi modeli (MaxEnt) kullanılarak tahmin edilmiştir. Türün varlığına dair veriler çeşitli veritabanlarından alınmış olup model kalibre edilmeden önce temizlenmiştir. Mevcut (1979-2000) ve gelecek (2021-2040, 2041-2060, 2061-2080 ve 2081-2100) zamanlarda 19 biyoklimatik parametrelere ait küresel veriler WordClim'den indirilmiştir. Modelin kalibrasyonunda türün varlığı ile ilgili toplam 6517 kayıt kullanılmıştır. Ayrıca modelin kalibrasyonundan önce biyoklimatik parametreler arasındaki otokorelasyon test edilmiş ve en az ilişkili 10 değişken (yani, bio1, bio2, bio3, bio7, bio8, bio9, bio12, bio15, bio17 ve bio18) modele dahil edilmiştir. MaxEnt modeli varsayılan ayarları, 5000 iterasyon ve 5 tekerrür ile kalibre edilmiştir. Model, verilerin %75'i üzerinde eğitilmiş ve kalan %30'u üzerinde test edilmiştir. Sonuçlar, MaxEnt modelinin bitkinin mevcut ve potansiyel dağılım alanlarını yüksek doğrulukla (ROC = 0.81-0.84) tahmin ettiğini ortaya koymuştur. Bio1 (yıllık ortalama sıcaklık), Bio3 (İzotermalite) ve Bio9 (en kurak çeyreğin ortalama sıcaklığı) modele en fazla katkı sağlamış olup, bitkinin potansiyel dağılımının bu paramtrelerden etkileneceği tahmin edilmiştir. Her iki iklim değişikliği senaryosunda da türe uygun habitatın artacağı öngörülmüştür. Küresel olarak, Avrupa, Avustralya, Güney Afrika, Tunus ve Fas bitki için en uygun habitatlara sahip olarak tahmin edilmiştir. Benzer şekilde model, Türkiye'nin kıyı bölgelerinin bitki için en uygun habitat alanlarına sahip olacağını öngörmüştür. Küresel veya Türkiye düzeyinde bitkinin nişinde kayması gözlemlenmemiş olup, iklim değişikliği altında bitki nişini koruyacağı tahmin edilmiştir. Bu nedenle mücadele çalışmalarının küresel ve yerel olarak en uygun habitata sahip bölgelerde yoğunlaştırılması gerekmektedir