KENTSEL SAÇAKLANMANIN TARIM ARAZİLERİNİN AMAÇ DIŞI KULLANIMINA ETKİLERİ: (ŞANLIURFA İLİ ÖRNEĞİ)

Abstract

Türkiye‟de karayolları, demiryolları, sanayileĢme gibi kamu yatırımları tarım arazilerinin amaç dıĢı kullanılmasında rol oynayan belli faktörlerdir. Ancak son yıllarda artan en önemli konulardan birisi de tarım arazilerinin imara açılmasıdır. Kentsel büyümeyle birlikte kent çevresinde oluĢan rantın tarımsal getiriden daha yüksek olması, riskin az ve tarımsal alanda oluĢan konut yapımının daha kolay olması sebebi ile kırsal alandaki toprak varlığına arsa stoku gözüyle bakılmaktadır. Çiftçi için de arsanın cazip olması ve yerleĢim alanları civarındaki tarım arazilerinin arsaya dönüĢtürülmesi ile değerinde meydana gelen ani artıĢlar karĢısında bu arazilerin tarımda kullanılmaya devamını sağlamak güçleĢmektedir. Böylece arsadan elde edilen rant, tarımsal gelirin önüne geçmekte tarım arazisinden vazgeçmek kolaylaĢmaktadır. Bu araĢtırmada, ġanlıurfa ili Haliliye ve Eyyübiye ilçesinde kentsel saçaklanmanın tarım sulu tarım arazisi değerleri etkileri analiz edilmiĢtir. Bu amaçla saçaklanmanın yoğun olduğu ġanlıurfa-Mardin ve ġanlıurfa-Akçakale ana ulaĢım karayolu hattı arasında kalan yerler (Harran ovası) tarımsal potansiyeli çok yüksek alanlarda 39 yerleĢim birimi araĢtırma kapsamına alınmıĢtır. AraĢtırmada, 100 üreticiden 2022 üretim dönemine iliĢkin veriler derlenmiĢtir. AraĢtırmada, likert tipi tutum ölçeği kullanılmıĢ olup Cronbach‟s Alpha ile güvenilirliği ölçülmüĢtür. ÇalıĢmada imar baskısı altında olan yerlerde üreticilerin imara olan yaklaĢımları, arazilerinin satıĢ düĢüncesi tespit edilmiĢtir. AraĢtırma sonuçları sürdürülebilir tarımın en önemli unsuru olan verimli, taban arazi niteliğindeki tarım topraklarının korunmasıyla ilgili politika yapıcılara bilgi üretirken, aynı zamanda kentsel planlama ile ilgili çalıĢmalara da bilgi kaynağı oluĢturacaktır. Böylece daha sağlıklı bir kentsel yapılaĢmayla birlikte tarım arazilerinin sürdürülebilirliği sağlanacaktır. Hedonik modelde parselin pazar değerine etki ettiği düĢünülen 14 bağımsız değiĢken ele alınmıĢtır. Elde edilen doğrusal modele göre diğer değiĢkenler sabit kalmak koĢuluyla, parselin pazar değerini olumlu yönde en fazla etkileyen değiĢkenler; parselin tapu ve kadastro olması, üzerinde yeniĢebilen ürünler, sulanma özelliği, ulaĢım, arazinin konumu ve toprak yapısıdır. Ayrıca araĢtırma alanında ana yola ve imara yakın arazilerin değeri ortalamanın çok üstünde olduğu belirlenmiĢtir.