MEMLÜK TOPLUMUNDA CARĠYELĠK

Abstract

Medeniyetlerdeki çeĢitlilikten dolayı cariyeler hakkında farklı yorumlar mevcuttur. Bu çeĢitli algılamalardan dolayı farklı bir perspektif sunulmaya çalıĢılmıĢ ve yaĢanan dönem içinde baĢka statülerine değinilmiĢtir. Böylelikle cariyelerin var olan köle statüsünün arkasında çeĢitli rolleri olduğunun farkına vararak ve cariye denilince sadece alternatif eĢ algısının önüne geçmek için çaba gösterilmiĢtir. ÇalıĢmada Doğu ve Batı kültürleri analiz edilerek cariye kavramı karĢılaĢtırılmıĢ ve Doğuda kadına verilen değer Batıya nispetle çok iyi konumda bulunmuĢtur. ÇalıĢmanın diğer bir sonucu kölelerin hür konumuna gelmeden önceki çabalarını ele alarak hürriyetlerine kavuĢan cariyelerin, yaptığı faaliyetler ortaya konulmuĢtur. Akabinde cariyeler konusunu siyasi, sosyal, iktisadi, ilmi ve mimari alanda olmak üzere beĢ boyutlu ele alınıp sarayın içi ve dıĢında bir tasnif yapılmıĢtır. Ayrıca Memlük dönemi cariyeleri, hayatı boyunca gelebilecek on ana statü ile özetlenmiĢtir. Saraya girip sultan olmak, -Bu durum ġecerüddür için geçerlidir- sultan eĢi olarak ümmü‟l-veled konumuna yükselmek ve veliaht annesi olmak, -Hong Togay, Beyaz, Urdu, Hond Çolban, Hond Semra, Sul, Surbay vb.- haremin iĢlerinden sorumlu olmak, -Sitt Hadak- muhbirlik yapmak, efendi ile sultan arasında köprü vazifesi kurmak, azat edilip harem emirlerinden biriyle evlenmek, ilimle uğraĢmak, mimari alanda etkin olmak, Ģarkıcı ve hizmetçi konumunda olup on ana statü altında toplanmaktadır. Ayrıca çalıĢmada bu genel sınıflandırma dıĢında alt baĢlıklarda farklı konumlara daha sahip oldukları ve bu alanlarda faaliyet gösterdikleri belirtilmiĢtir. Dolayısıyla sorular çevresinde elde edilen konunun sonucu olarak cariyelerin konumu diğer devletlere nazaran çok farklıydı. Bunun en büyük karinesi ise cariyenin V sultan olması idi. Keza sultan eĢi olarak hür kadın statüsünde olmuĢ, mehir almıĢ, miras bırakmıĢtır. Yani köle gibi bir baĢkasına miras bırakılmamıĢtır.