KİLİS’TE DİNÎ MÛSİKÎ

Abstract

Bu çalışmanın konusu, Kilis yöresine ait mûsikî kültürünün “Dinî Mûsikî” perspektifinden incelenmesidir. Çalışmamızın giriş kısmında Kilis şehir kimliğine ve mûsikî kültürüne değinilmiştir. Çalışmanın öncelikli hedefi, “Türk Din Mûsikîsi” formlarının Kilis’e özgü güfte, beste, icrâ veya uygulama içerenlerini kayıt altına alarak kalıcılığını sağlamak ve “Kilis Dinî Mûsikisî”ne katkıda bulunmuş mûsikîşinas şahsiyetleri tanıtmaktır. 1995 yılında il statüsüne kavuşan Kilis’in, mûsikî kültürü açısından sahip olduğu birikim her dönem korunmaya çalışılmıştır. Özellikle mûsikîye ilgi duyan şahısların bireysel çabaları, Kilis’te Dinî Mûsikî birikiminin sonraki nesillere aktarılması adına önemli bir unsur olmuştur. Kilis’te tanınan bir isim olan Şeyh Abdullah Sermest Efendi’nin tekkede dinî eğitimin yanında vermeye çalıştığı mûsikî eğitimi, divân şairi Bekir Vahid Efendi’nin câmi görevlileri ve halktan gönüllülerle yaptığı makam ve usûl dersleri bu bireysel çabalara örnek gösterilebilir. İlk dönemlerde evlerde beste ve şarkı şeklinde, câmilerde Ezan, Dua, Salâ, Tekbir şeklinde, tekkelerde İlâhî ve Nefes şeklinde, köylerde ise türkü ve uzun hava şeklinde yeşertilmeye çalışılan mûsikî sevgisi, ilerleyen dönemlerde ortaya konulan güfte ve bestelerle Kilis’in sanat ve kültür mirasında yerini almıştır. Bu mirasın korunmasına katkı sunmak adına, çalışmanın konu sınırları içerisinde “Kilis Dinî Mûsikîsi’ne dair elde edilen materyaller titizlikle incelenmiş ve tasnif edilmiştir. Özgünlüğü tespit edilen formlar, kavramsal boyutta tanımlandıktan sonra Kilis V örnekleri paylaşılmıştır. Paylaşılan örneklerin orijinalliğinin bozulmamasına özen gösterilmiştir. Çalışmada biyografilerine yer verilen mûsikîşinas şahsiyetlerin hayatta olanlarıyla yapılan kişisel görüşmelerle hem icrâ örnekleri edinme hem de mûsikî kültürünü tanıma adına kendilerinden istifade edilmiştir. Çalışmamız neticesinde “Kilis’te Dinî Mûsikî”nin özellikle “Câmi Mûsikîsi” başlığında zengin bir birikime sahip olduğu tespit edilmiştir. “Tekke Mûsikîsi” başlığında ise bazı formlarda Câmi Mûsikîsi ile ortak icrâlara rastlanmış fakat Câmi Mûsikîsi’ne nazaran hitap ettiği kitlenin sınırlı kaldığı kanısına varılmıştır.