TİMURLU DEVLETİ’NDE SALTANAT MÜCADELELERİ

Abstract

Emir Timur tarafından 1370 yılında Semerkand merkezli kurulan Timurlu Devleti bir asırdan fazla (1370-1506) Orta Asya ve İran coğrafyasında hüküm sürmüştü. Emir Timur tarafından vücuda getirilen devlet, gerçekleştirilen başarılı seferler ile geniş coğrafyalara yayılmıştı. Tüm bu başarılar Timurlu Devleti’ni, Orta Çağ’ın en önemli Türk-İslâm devletlerinden biri haline getirmişti. 35 yıllık hükümdarlığı sırasında hâkimiyetini geniş sahalara yayan Emir Timur’un ölümü, kurmuş olduğu imparatorluk üzerinde büyük tesirler yaratmış ve Timurlu coğrafyası saltanat mücadelelerine sahne olmuştu. Emir Timur’un ölümünün ardından Timurlu mirzaları hâkimiyet mücadelesine girmişlerdi. Bu dönemde mirzalar arasında Mâverâünnehr ve Horasan, Güney Azerbaycan, Fars ve Kirman ile Azerbaycan ve Irak-ı Acem’de saltanat mücadeleleri vuku bulmuştur. Bu mücadelelerden galip çıkan Şahruh devletin varlığını 40 yıl daha kudretli bir şekilde devam ettirmişse de onun da ölümü ile birlikte yeni mücadeleler zuhur etmişti. Uluğ Bey’in hâkimiyet döneminde de saltanat mücadeleleri devam etmiş ve bu mücadeleler Uluğ Bey’in oğlu tarafından öldürülmesine kadar sürmüştü. Bu saltanat mücadeleleri Sultan Ebu Said’in, Timurlu tahtını elde etmesine kadar şiddetli bir şekilde devam etmişti. Ebu Said, kendi döneminde Timurlu Devleti’ni kısmen ihya etmeyi başarmışsa da ani ölümüyle birlikte Timurlu coğrafyası yeni mücadelelere sahne olmuştu. Son Timurlu hükümdarı Hüseyin Baykara zamanında da aralıksız süren saltanat mücadeleleri Timurlu Devleti’nin sonunu hazırlamıştı. Hüseyin Baykara her ne kadar devletin varlığını devam ettirmeye çalışmışsa da süregelen hâkimiyet mücadeleleri Timurlu Devleti’ni çöküntüye sürüklemişti. 1506 yılında Hüseyin VI Baykara’nın ölümü neticesinde eski ihtişamını kaybetmiş olan Timurlu Devleti, Özbeklerin aralıksız saldırıları karşısında tutunamayarak tarih sahnesinden çekilmişti. Bu tez çalışmasında Timurlu hükümdarı Emir Timur’un ölümü ile başlayıp devletin yıkılışına kadar süren saltanat mücadeleleri üzerinde durulmuştur. Meydana gelen saltanat mücadelelerinin Timurlu Devleti’ne vermiş olduğu zararlar Farsça, Arapça, gayrimüslim vakayinameler ve tetkik eserlerin verdiği bilgiler doğrultusunda derinlemesine irdelenmeye çalışılmıştır.