ZEYTİN ÜRETİCİSİ, İŞLEYİCİ TESİSLER VE TÜKETİCİ TEDARİK ZİNCİRİ ANKETİ: ŞANLIURFA ÖRNEĞİ

Abstract

Türkiye, zeytin tarımı için önemli bir ülke olmasıyla beraber zeytin dikim alanı 9 milyon dekara yakın ve 178 milyonu aşkın zeytin ağacı vardır. Ancak zeytin ve zeytinyağı üretimi açısından henüz istenilen seviyeye ulaşmış değildir. Ülkemizde zeytin üretiminin tamamına yakını Ege, Marmara, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu’da yapılmaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin zeytinin anavatanı olması ile bu bölgede zeytinyağı bir kültür haline gelmiştir. Bu bakımdan bölgede zeytin yetiştiriciliği çok uzun yıllara dayanmaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yaz aylarının kurak geçmesi ve su sıkıntısının yaşanması zeytin tarımını olumsuz yönde etkilemiştir. Ancak son yıllarda özellikle GAP Projesi ile bölgedeki su sıkıntısı giderilmeye çalışılmış ve buna bağlı olarak zeytin tarımı daha çok yapılmaya başlanmıştır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde üretilen zeytinlerin %70’i sofralık iken %30’n u ise yağlık zeytinler oluşturmaktadır. Şanlıurfa, Gaziantep (Nizip), ve Kilis gibi şehirlerde yağlık zeytin üretimi yapılırken, Mardin (Derik), Adıyaman ve çevresinde ise sofralık zeytin üretimi yapılmaktadır. Bölgede üretilen zeytinlerin bir kısmı klasik yöntemlerle bir kısmının da fabrikalarda modern yöntemler ile yağları çıkarılmaktadır. Bölgede üretilen zeytinlerin büyük bir bölümü iç piyasada değerlendirilmektedir. Bu çalışmada Şanlıurfa’daki zeytin üretiminin dağılımı ve bölgeler arasında zeytin üretimi-işlemesindeki farklılıklara harita, grafik ve çizelgeler ile coğrafi bilgi sistematiği dahilinde ışık tutulmaya çalışılmıştır. Bu doğrultuda Şanlıurfa ilinde zeytin üreticilerine yönelik anket formu, Şanlıurfa’da faaliyet gösteren fabrikaların yöneticilerine yönelik anket formu ve Şanlıurfa ili tüketici anket formu olmak üzere 3 farklı form hazırlanmıştır. Şanlıurfa ilinde zeytin ve zeytinyağı üretici ve tüketicilerin zeytin ve zeytinyağı üretim ve tedariği hakkındaki bilgi düzeylerinin tespiti amaçlanmıştır. Şanlıurfa özelinde, son yıllarda zeytin ağaçlarının sayısı ve verimi artmıştır. Şanlıurfa önemli zeytin yetiştiriciliğinin yapıldığı bir coğrafyadır. Zeytin tarımının verimliliğinin daha da arttırılması için fide üretimine ağırlık verilmeli, yüksek verimli ıslah araştırmaları yapılmalı, gübreleme işlemleri doğru şekilde yapılmalı, modern sulama yöntemleri genişletilmeli, budama işlemleri kuralına göre yapılmalı ve zeytinin farklı bölgelere ulaşımının sağlanması için de çeşitli Pazar alanlarının genişletilmesi gerekmektedir.