TARIMSAL ÜRETİMDE COĞRAFİ İŞARETİN ÜRETİCİLER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ: ADIYAMAN VE ŞANLIURFA İLİ ÖRNEĞİ

Abstract

Coğrafi ĠĢaretler (CĠ), belirgin bir niteliği, ünü veya farklı özellikleri bakımından kökeninin bulunduğu yöre, alan, bölge ya da ülkeyle özdeĢleĢmiĢ ve ülkeye has ürünü gösteren iĢaretlerdir. Bu ürünün, piyasadaki diğer benzer ürünlerden farklı özelliklerinin ve kalitesinin belirtilen bölgeye ve bu bölgede tarih boyunca yaĢanan kültürlerine ve bölgede yaĢayan insanların bilgi birikimine bağlı olduğunu göstermektedir. Bu çalıĢmada, ġanlıurfa ve Adıyaman Ġli‟nde coğrafi iĢaretli tarımsal ürünlerin sosyo-ekonomik açıdan hem üreticiye hem de yöreye etkileri incelenmiĢtir. Basit tesadüfü örnekleme yöntemi ile belirlenen102 üretici ile anket uygulanarak elde edilen veriler araĢtırmanın birincil kaynağını oluĢturmuĢtur. Anketler ġanlıurfa Ġlinde, ġanlıurfa Biberi ve Birecik Patlıcanı üreticileriyle Adıyaman ilinde ise, Besni Üzümü ve Çelikhan Tütünü üreticileriyle yapılmıĢtır. AraĢtırmada, likert tipi tutum ölçeği kullanılmıĢ olup Cronbach alfa ile güvenilirliği ölçülmüĢtür. Veriler yüzdelik, varyans, ki kare, korelasyon, T- testi, Kruskal-wallis H, Manny whitney U, testleri ile analiz edilmiĢtir. ÇalıĢma da anket yapılan üreticilerin coğrafi iĢaretten beklentilerinin sırasıyla, fiyat artıĢı, ürün tanıtımı, ürünün reklamı, isminin korunması ve ürünün geleneksel yapısının bilinirliği olduğu belirlenmiĢtir. Coğrafi iĢaretin kullanımının bölgeye ve ürünün üreticisine etkisinin, tam anlamıyla üreticinin beklentilerini karĢılamadığı saptanmıĢtır. Üreticilerin, „ürünlerin coğrafi iĢaretle birlikte ürünün yüksek fiyata satılacağı‟ (1.83) düĢüncesine katılmadıkları belirlenmiĢtir. Coğrafi iĢaretin etkin kullanımını engelleyen içsellikler ve dıĢsallıklar yer almaktadır. Coğrafi iĢaretli ürünlerin pazarda kendi adına doğru pazarlanabilmesi ve ürünün üreticilerine ekonomik anlamda yarar sağlayabilmesi için mevzuatın uygulanması (etiketleme, paketleme marka değeri oluĢturma vb.) ile ilgili önlemlerin alınması gerekmektedir. Bölgede bulunan kooperatiflerin ve birliklerin varlığı o bölgede coğrafi iĢaret almıĢ ürünün geliĢtirilmesi, yaygınlaĢtırılması ve bölge kalkınması için önemli bir köprü görevi görecektir.