ULTRASONİK SES DALGALARININ Sitophilus granarius (L., 1758) (Coleoptera: Dryophthoridae) VE Ephestia kuehniella (Zeller, 1879) (Lepidoptera: Pyralidae)’NIN DAVRANIŞINA VE ÜREME GÜCÜNE ETKİSİ

Abstract

Bu çalışma, 2020-2021 yıllarında GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde bulunan 27 °C sıcaklık ve %65 nem oranına sahip kontrollü laboratuvar koşullarında yürütülmüştür. Araştırma, 72 kHz frekanstaki kare dalga şeklinde ultrasonik sesin, Un Güvesi Ephestia kuehniella Zeller (Lepidoptera: Pyralidae) ve Buğday Biti Sitophilus granarius (L.) (Coleoptera: Dryophthoridae)’un üreme gücüne etkisi ve tercih testindeki davranışlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Çalışma, tesadüf parselleri deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Ultrasonik ses düzeneği olarak; Ultrasonik Elektrostatik ESS16 model hoparlör, ultrasonik Avisoft-Bioacoustics CM16 mikrofon, AFG2225 model sinyal üreteci, TBS 1052B-EDU model dijital osiloskop, UltraSoundGate Player 116 amplifikatör, Ultrasoundgate 116H preamplifikatör ve ses yalıtımlı sandıklar kullanılmıştır. E. kuehniella’ ya ultrasonik ses dalgası uygulanması sonucunda; erkek birey sayısı %44.3, dişi birey sayısı %11 ve toplam birey sayısı %29.3 oranında azalmış; dişi birey sayısındaki azalış istatistiki olarak önemli bulunmamıştır. Dişi/erkek eşey oranı 0.77 iken 1.25 olarak (%62.3) değişmiştir. Yumurta boyu %5.9 ve yumurta ağırlığı %3.4 oranında azaltmıştır. Toplam yumurta sayısındaki artış önemsiz bulunurken, popülasyondaki; birey sayısı, yumurta ağırlığı ve yumurta boyundaki azalma dikkate alındığında yumurta açılım oranı azalmıştır. Larvaların pupa olma oranı %21.3 azaltmıştır. E. kuehniella’nın gelişim süresi 1.61 gün azalırken dişi bireylerinin ömrü %23 oranında kısalmış, erkek bireylerin ömürlerindeki artış ise önemsiz bulunmuştur. Tercih testi sonucunda ise E. kuehniella larva ve erginleri ultrasonik sese doğru yönelme veya ultrasonik sesten uzaklaşma davranışı sergilememiştir. S. granarius gruplarına ultrasonik ses dalgası uygulanması sonucunda; popülasyonundaki toplam birey sayısı %25.6 oranında artarken, erkek birey sayısı %32.4 oranında artmış, dişi birey sayısındaki artış ise önemli bulunmamıştır. Gelişme süresi 1.6 gün azalarak, ortalama 43.6 gün olarak hesaplanmıştır. S. granarius popülasyonundaki dişi/erkek eşey oranı 0.98 iken 0.87 olarak değişmiştir. Besin verilen S. granarius bireylerinin ortalama ömrü 169.2 gün olarak hesaplanmış, besin verilmeyen S. granarius bireylerinin ise ortalama ömrü 6.2 gün olarak hesaplanmıştır. Ultrasonik ses dalgaları, besin verilen ve besin verilmeyen S. granarius erginlerinin ömrüne etki etmemiştir. Tercih testi sonucunda ise S. granarius dişi ve erkek bireylerinin ultrasonik sese doğru yönelme veya ultrasonik sesten uzaklaşma davranışı sergilemedikleri görülmüştür. Elde edilen bulgulara göre, 72 kHz kare dalga şeklindeki USD E. kuehnilla’nın üreme gücünü azaltırken, S. granarius’un üreme gücünü arttırdığı tespit edilmiştir. Her iki böcek türü de tercih testinde USD’ye karşı önemli bir tepki vermemiştir. Un fabrikaları ve depolarda E. kuehniella mücadelesi için bulunan bu sonuç tek başına yeterli olmamakla birlikte entegre mücadele yöntemleri içinde yer alan biyoteknik mücadele yöntemi olarak 72 kHz kare dalga şeklindeki USD tavsiye edilebilir.