SOSYAL BÜTÇELEME ANLAYIŞI: TÜRKİYE ÜZERİNE BİR İNCELEME

Abstract

Sosyal bütçe, gelir ve harcama kalemleri aracılığı ile vatandaşların yaşam standartlarını arttırmayı hedefleyen bütçeleme olarak ifade edilmektedir. Sosyal bütçelemenin iki yönü bulunmaktadır. Bunlardan birincisi; sosyal harcama ve sosyal gelirden oluşan bir sosyal muhasebe sistemi olmasıdır. İkincisi ise; sosyal adalette, işsizlik ile mücadelede, gelirin adil dağıtılmasında, yaşam seviyelerinin arttırılmasında ve yoksullukla mücadelede kullanılan orta vadeli bir plan olmasıdır. Sosyal bütçe kapsamında sosyal refah, beşerî sermaye, eğitim, sosyal sermaye, sosyal güvenlik, barınma, sürdürülebilir çevre, sağlık, istihdam, dinlenme, din ve kültür bulunmaktadır. Sosyal bütçenin harcama ve gelir olarak iki yönü vardır. Gelir yönü sosyal kamusal gelirden oluşmaktadır. Sosyal kamusal gelirin toplanmasında; vergi adaleti, kayıt dışı ekonomi, vergi harcamaları etkilidir. Harcama yönü ise eğitim, sağlık, sosyal güvenlik ve istihdam harcamalarından oluşmaktadır. Sosyal bütçelemenin teorik olarak temeli yaşam kalitesine dayanırken uygulama yönünü sosyal refah devleti meydana getirmektedir. Sosyal bütçe yaklaşımları arasında günümüzde cinsiyete duyarlı bütçeleme, katılımcı bütçeleme ve çocuklara yönelik bütçeleme bulunmaktadır. Sosyal bütçelemenin, Türkiye’de etkili bir biçimde yıllar itibariyle uygulanabilmesi, sosyal bütçenin tarihsel gelişimi, hukuki altyapısı, sağlanması gereken asgari şartlar ile sosyal bütçelemenin amaçları, içeriği ve analiz edilmesi, uygulama yöntemleri ve şartlarına yer verilmesi bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde sosyal devlet, sosyal bütçe kavramları ve teorik çerçevesi ile sosyal bütçenin önemi ve amaçları, ikinci bölümde Türkiye’de sosyal v bütçelemenin dönemler itibariyle gelişimi, hukuki altyapısı ve uygulama örnekleri üzerinde durulmuştur. Çalışmanın son bölümünde Türkiye’de sosyal bütçeleme anlayışının sosyal ve ekonomik yönleri ile ne derece uygulanabilir olduğu ele alınmış olup, 2005 yılından sonraki dönemde sunulan hizmetler ve gerçekleştirilen sosyal bütçe harcamaları ile sosyal bütçenin uygulanabilirliği değerlendirilmiştir.