TÜRKİYE VE OECD ÜLKELERİNDE KAMU HARCAMALARININ GELİŞİMİ: 2000 SONRASI DÖNEM

Abstract

Devletin ortaya çıkışı ve gelişiminde kamusal ihtiyaçların karşılanması temel belirleyicilerinden biri olmuştur. Kamusal ihtiyaçların karşılanmasında devletin elindeki en önemli politika araçları vergi gelirleri ve kamu harcamaları olmuştur. Son dönemlerde maliye yazınında üzerinde yoğun tartışmaların yapıldığı husus, başarılı bir bütçe yönetimi ile kamu finansman sorunlarını derinleştirmeden çözmektir. Kamu harcamalarının büyüklüğü, kompozisyonu, etkinliği başarılı bir bütçe yönetiminde son derece önemli değişkenlerdir. Bu bağlamda bir ülkede kamu harcamalarının gelişiminin ve kompozisyonun incelenmesi o ülkede devletin ekonomik yapı içerisindeki büyüklüğü ve etkinliği konusunda yapılacak değerlendirmelere projeksiyon tutacaktır. Bu çalışmada da kompozisyonu itibariyle kamu harcamalarının gelişimi Türkiye ve OECD ülkeleri karşılaştırması ile ele alınmaktadır. Betimsel analizlerden elde edilen bulgulara göre, klasik iktisadi yaklaşımın kamu harcamaları hakkındaki görüşünün geçerliliğinin azaldığı, bunun yerine modern iktisadi yaklaşımın kamu harcamaları hakkındaki görüşlerinin daha çok geçerli olduğu görülmüştür. Türkiye’nin hem genel kamu harcamalarının hem de kişi başı kamu harcamalarının milli gelir içerisindeki payının OECD ortalamalarına yakın olduğu gözlemlenmiştir. OECD ülkelerinde genel kamu harcamalarının GSYH içerisindeki payının genel olarak %40’ın üzerinde olduğu görülmüştür. Ayrıca gelişmiş ülkelerin kamu harcamaları payının özellikle sosyal içerikli harcamalar temelinde gelişmekte olan ülkelere göre daha fazla olduğu saptanmıştır. İktisadi, mali ve sosyal işleyişini refah devletinin önceliklerine göre şekillendiren gelişmiş ülkeler de eğitim, sağlık ve sosyal güvenlik harcamaları en önemli harcama kalemleridir. Devlet iktisadi yapı da ise daha V çok denetleyici düzenleyici devlet sıfatıyla piyasanın regülasyonuna yoğunlaşmış durumdadır. Gelişmekte olan ülkelerde kamu harcama büyülüklerine yön veren harcama kalemlerinin ise personel ağırlıklı cari harcamalar ve iktisadi mali transferler olduğu söylenebilir. Gelir dağılımında adalet ve kaynak dağılımında etkisizliklerin olduğu gelişmekte olan ülkelerde işsizlik, enflasyon, ekonomik büyüme gibi makro ekonomik değişkenlere ilişkin de yapısal sorunlar bulunmaktadır. Kamu harcama kompozisyonunun ve büyüklüklerinin iktisadi rasyonalite yerine politik tercihlerle şekillendiği kimi gelişmekte olan ülkelerde kamu harcama büyüklüğünün OECD ortalamalarının üzerinde olmasına rağmen yapısal sorunları derinleştirmekten öte bir etkiye sahip olmadığı söylenebilir.