ORYANTALİSTLERİN HZ. ALİ’NİN HAYATINA YAKLAŞIMLARI

Abstract

Ele almış olduğumuz çalışmamızın adı “Oryantalistlerin Hz. Ali’nin Hayatına Yaklaşımları” olarak belirlenmiştir. Hz. Peygamber’in (s.a.v.) daima yanında var olan, Hulefâ-yi Râşidîn’in son halkası Hz. Ali’nin hayatı Müslüman âlimler kadar oryantalist yazarların da dikkatini çekmiş ve onlar da Hz. Ali üzerine muhtelif eserler ortaya koymuşlardır. Hz. Ali’nin hayatının dikkat çekmesinin sebebi Vesayet, Ehl-i Beyt, Hilâfet, İmamet, Nass ile Tayin, Gadîr-i Hum ve Kırtas Hadisesi gibi birçok kavramın onun üzerine inşa edilmesinden kaynaklanmaktadır. Bu kavramlar etrafında birçok fırka, hizip neşet etmiş ve birçok fikir ortaya konmuştur. Oryantalist müellifler de bu kavramlar üzerine kendi fikirlerini beyan etmişler ve kendi kavramları üzerinden olayları okuma gayreti içerisinde olmuşlardır. Bilhassa Hz. Ali’nin diğer halifelerle ilişkileri, buhranlı ve iç savaş hali ile geçen iktidar yılları, üzerinde en çok kalem oynatılan mevzulardandır. Oryantalist yazarlar ismi mezkûr olayları ele alırken daha tenkit eğilimli, daha eleştirel bir usul takip etmişlerdir. Bununla birlikte bazen olaylara farklı açılardan bakarken bazen de vuku bulan hadiseleri salt bir sebebe indirgemişler ve tarihî gerçekçiliğe uygun düşmeyen bazı aktarımlarda bulunmuşlardır. Tezimizi ortaya koymamıza neden olan sorun ise ikiye ayrılmaktadır. Bunların ilki tarihi gerçekçiliğe uygun düşmeyen aktarımlardır. Diğeri ise yıllar önce cereyan eden tarihî olayları tek taraflı okumaya bağlı kalarak anlamaya çalışmaktır. Unutulmamalıdır ki bir olayın gerçekleşmesi salt bir sebebe indirgenemez. Nitekim tek taraflı okumalar olayları anlamakta yetersiz kalır. Çalışmamızdaki asıl amaç oryantalist yazarların Hz. Ali üzerine yazmış oldukları eserleri İslâm tarihi kaynaklarını temel alarak tashih, tahkik ve tenkit süzgecinden geçirerek çapraz okumalar sayesinde incelemek ve irdelemektir. Aynı şekilde çapraz okumanın gereği V olarak olaylar önce oryantalist müelliflerin kaleminden aktarılmış, akabinde İslâm tarihi kaynaklarına arz edilmiş, ardından da çağdaş araştırmacıların konu ile ilgili görüşlerine yer verilerek bahsedilen konuya farklı bakış açıları katılmaya çalışılmış ve böylece tarihi olaylara farklı yönlerden bakmanın gerekliliği vurgulanmıştır.