CÂHİLİYE’DEN İSLÂM’A HAC VE UMRE

Abstract

Araştırmamızın konusu, İslâm dininin temel esaslarından olan hac ve umre ibadetleridir. Her ikisi de Müslümanları belli bir merkezde aynı gaye etrafında toplayan, aralarında kültür ve bilgi alışverişini temin ederek vahdet ruhunu sağlayan en etkili ibadetlerdir. Araştırmada, Hz. Âdem ve diğer peygamberlerle ilgili nakledilen rivayetler araştırılarak hac ve umre ibadetlerinin geçmişi ve bu ibadetlerin İslâm’ın gelişine kadar olan tarihî seyri ve keyfiyeti tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde; hac ve umrenin İslâm’dan önce nasıl uygulandığı ele alınmıştır. Özellikle Câhiliye döneminde Hz. İbrâhim’in hac ve umre hususundaki uygulamalarından nasıl bir sapma olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde; hac ve umre, Kur’ân ve Sünnet’e göre ele alnmış, bu ibadetlerle ilgili nüsükler (ritüeller), âyetlerin tefsirine ve hadislerin şerhlerine yer verilerek izah edilmiştir. Üçüncü bölümde ise birinci ve ikinci bölümde elde edilen veriler karşılaştırılarak İslâm ile Câhiliye dönemlerindeki uygulamalarda görülen farklar berlirtilmiştir. Câhiliye döneminde uygulanıp İslâm tarafından uygulamadan kaldırılan, olduğu gibi bırakılan veya düzeltilen nüsükler tespit edilmiş; böylece vahiy kaynaklı olarak Hz. İbrâhim’den gelen fakat sonraki dönemlerde tahrif edilen bu iki ibadetin, Hz. Peygamber (s.a.s.) tarafından nasıl düzeltildiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada, İslâm dininde var olan bu iki ibadetten hac ibadetinin Hz. Âdem’e kadar uzanan kadîm bir ibadet olduğu tespit edilmiştir. Zira konuyla ilgili elde edilen veriler, Kâbe’nin Hz. İbrâhim’den önce de var olduğu kanâatini güçlendirmektedir. Günümüzde uygulanan hac ve umre ibadetlerindeki nüsüklerin birçoğunun Hz. V İbrâhim döneminde de uygulandığı kaynaklarda açık bir şekilde anlaşılmaktadır. Araştırmamız sonucunda, Hz. İbrâhim’den gelen bazı uygulamalara sonraki süreçte Câhiliye Arapları tarafından şirk unsurlarının karıştırıldığı tespit edilmiştir. Bunlardan şirk ifâdeleri içeren telbiye gibi bazı nüsükler, İslâm’la birlikte düzeltilmiştir. Yine Hz. İbrâhim’in uygulamalarında olmayan ve tevhid ile bağdaşmayan Kâbe’nin çıplak olarak tavaf edilmesi, hac aylarının nesî’ uygulamasıyla değiştirilmesi, Safâ ve Merve’de putların kutsanması, onların adına kurban kesilmesi gibi Câhiliye’deki birçok uygulama Hz. Peygamber tarafından ilğa edilmiştir. Bunun yanı sıra Kâbe’yle ilgili sikâye ve hicâbe hizmetleri, Hacerülesved’in istilâmı, tavafın yedi şavt olması, Arafat ve Müzdilefe’de vakfe, halk ve taksir gibi Câhiliye’deki bazı uygulamalar ise devam ettirilmiştir.