FASULYE [Phaseolus vulgaris Linnaeus (Fabales: Fabaceae)] BİTKİSİNE UYGULANAN İKİ FARKLI EKSTRAKTIN Tetranychus urticae Koch, 1836 (Acari: Tetranychidae) ERGİNLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI

Abstract

Tarımda kullanılan kimyasal mücadele, tarımsal zararlılara karşı günümüzde en sık başvurulan mücadele yöntemidir. Ancak, bu yöntemin, son yıllarda canlı-çevre sağlığı ve faydalı mikroorganizmalar üzerindeki ciddi olumsuz etkileri, bunun yanı sıra, hastalık, zararlı ve yabancı ot etmenlerinin kimyasal mücadelede kullanılan tarımsal ilaçlara karşı direnç geliştirmeleri gibi çoğu sebepler, araştırmacıları entegre mücadele düzeni içerisinde farklı alternatifler geliştirmeye itmiştir. Önemli tarımsal bir zararlı olan, iki noktalı kırmızı örümcek (Tetranychus urticae Koch 1836 (Acari: Tetranychidae)), polifag bir zararlıdır. Yüksek üreme gücü, pestisitlere karşı hızlı direnç geliştirebilmesi gibi sebeplerle, bu zararlıya karşı yoğun bir pestisit kullanımı yapılmaktadır. Bu çalışmada, alternatif bir mücadele yöntemi olarak, T. urticae üzerinde pestisitlerin yerine nane ve limon gibi bitkisel ekstraktların etkinliğinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu çalışma; Şanlıurfa ili, Karaköprü ilçesi, Büyükçömlekçi köyünde, 2021 yılında yürütülmüştür. Nane ve limon uçucu yağlarından hazırlanan iki farklı ekstraktın, tohum ve yaprak uygulaması olmak üzere, farklı şekillerde fasulye bitkisine uygulanması aracılığıyla, T. urticae erginleri üzerinde ortaya çıkan çeşitli atraktant ve repellent etkiler arazi koşullarında araştırılmıştır. Bu amaçla, nane ve limon uçucu yağları ve bunların ekstraktları kullanılmıştır. Deneme; 5 karakterli ve 4 tekerrürlü olarak, tesadüf parselleri deneme desenine göre kurulmuştur. Buna göre, yapılan akar sayımları sonucunda (gözle kontrol), bütün uygulamalar içinde, T. urticae üzerinde, sadece limon ekstraktı tohum uygulaması, kontrol uygulamasına göre, % 47.12 oranında, önemli derecede repellent etki göstermiştir. Limon ekstraktı yaprak uygulamasının ise kontrol uygulamasına göre, % 22.3 oranında daha fazla akar bireyini çektiği tespit edilmiş olup, bu uygulamanın bireyler üzerinde daha atraktant etki gösterdiği saptanmıştır. Ayrıca, nane ekstraktı tohum ve yaprak uygulamaları, kontrol uygulamasına göre, sırasıyla, % 19.35 ve % 0.40 oranında, akar ergin bireyleri üzerinde repellent etki göstermiştir. Sonuç olarak, T. urticae’nin bitkisel uçucu yağlara karşı duyarlı olduğu ve limon içerikli tohum uygulamasının, bireyler üzerinde daha repellent etki gösterdiği tespit edilmiştir.