DİYARBAKIR İLİNDE PAMUKTA ZARARLI Lygus (HEMİPTERA: MİRİDAE) TÜRLERİ YAYILIŞ ALANLARI, POPÜLASYON GELİŞİMİ VE BİTKİ FENOLOJİSİYLE İLİŞKİSİ

Abstract

Önemli bir sanayi bitkisi olan pamuk (Gossypium hirsutum L.) endüstri bitkileri arasında Türkiye‟de üretim miktarı açısından ilk sırada yer almaktadır. Bu üretim içerisinde Güneydoğu Anadolu bölgesi birinci sırada yer almaktadır. Pamuk üretimi boyunca birçok zararlı etmen ortaya çıkmakta ve önemli ürün kayıplarına yol açmaktadır. Bunlar içerisinde yer alan Lygus spp. (bitki tahtakuruları) pamuğun generatif döneminden baĢlayarak meydana getirdikleri zarar ile önemli ürün kayıplarına yol açabilmektedir. Bu çalıĢma Diyarbakır ili pamuk üretim alanlarındaki Lygus spp., popülasyon dinamiği ve zararlıların bitki fenolojisiyle olan iliĢkisini belirlemek amacıyla 2020 ve 2021 yıllarında yürütülmüĢtür. Lygus türlerini belirlemek için Diyarbakır ilinde 7 ilçeden toplam 244 adet tarladan örneklemeler pamuğun fenolojik dönemine göre atrap ve böcek toplama aleti (D-Vac.) kullanılarak yapılmıĢtır. Popülasyon değiĢimi çalıĢmaları ise her iki yıl Sur ve Çınar ilçelerinde iki farklı tarlada pamuğun 3-5 yapraklı olduğu dönemden itibaren haftalık olarak gerçekleĢtirilmiĢtir. ÇalıĢmada Lygus gemellatus (HerrichSchäffer) and Lygus pratensis (Linnaeus) olmak üzere toplam iki bitki tahtakurusu türü saptanmıĢtır. Bu iki tür arasında Lygus gemellatus en yoğun ve yaygın tür olduğu, 2020 yılında 91.2%, 2021 yılında ise 74.7% oranında bulunduğu belirlenmiĢtir. Zararlıların çalıĢma yapılan her iki yılda, mayıs ayı sonunda (çiçeklenme döneminden önce) pamuk alanlarında görüldüğü belirlenmiĢtir. Bu dönemden sonra popülasyonun arttığı görülmüĢ ve özellikle L. gemellatus popülasyonunun pamuğun taraklanma (koza oluĢturma) döneminde en yüksek seviye ulaĢtığı tespit edilmiĢtir. Buna karĢın L. pratensis popülasyonu ise koza (olgunlaĢma) döneminde en üst düzeye çıkmıĢtır. Bunun yanı sıra, örnekleme yöntemlerinden D-Vac.‟ın atrap metoduna göre daha fazla bitki tahtakurusu yakaladığı ve daha kullanılabilir olduğu ortaya çıkmıĢtır. Biyotik ve abiyotik faktörlere bağlı olarak her iki zararlının popülasyon yoğunluğunun yıldan yıla değiĢebildiği sonucuna varılarak, pamuğun generatif döneminden itibaren bu zararlılara karĢı yapılacak sürveylerle dikkatli olunması gerektiği önerilmektedir.