URFA’DA KÂDİRÎLİK

Abstract

Çalışmamızda İslâm dünyasının ve Anadolu’nun en yaygın ve faal olan tarîkatlarından Kâdirî tarîkatının tarihi süreç içerisinde Urfa’ya gelişini, yerleşmesini ve Kâdirî tarîkatının Urfa kültürü üzerindeki etkilerini aktarmaya çalıştık. Kâdirî Tarîkatı Hâlisiyye Kolu’nun Urfa halifesi Dede Osman Avnî ve Hâlisiyye Kolu’nun kendileri vesilesiyle Anadolu’ya yayılmasının sağlayan Dede Osman Avnî’nin halifelerinden bahsettik. Kâdirî tarîkatının Urfa’ya gelmesini ve yayılmasını sağlayan halifelerini tanıtmayı esas almaktadır. Çalışmamız, bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Urfa’nın geçmişini anlatan kısa bir girişten sonra, tarîkatlar öncesi dönemde Urfa’da bulunan ilk dönem zâhidleri ve zâviyelerini ve faaliyetleri bulunan diğer tarîkatları aktarmaya çalıştık. Kâdirî tarîkatı, Abdülkâdir-i Geylânî’nin vefatından sonra mürîdleri ve sevenleri Geylânînin sufî anlayışını ve hâlini yaşatmak için on ikinci yüz yılda Kâdiri tarîkatını kurdular. Kâdirî tarîkatı, İslâm coğrafyasının her bölgesinde müntesib bulan önemli bir tarîkattır. Tarîkatın merkezinin Urfa’ya yakın olması tarîkatın ilk dönemlerden beri Urfa’da varlık göstermesine ve Anadolu’ya Urfa üzerinden girmesine ve yayılmasına vesile olmuştur. Birinci bölümde, Kâdirî Tarîkatı Hâlisiyye Kolu’nun Urfa’ya gelmesine ve yerleşmesine oradan da Anadolu’ya yayılmasını sağlayan Abdurrahmân Hâlis et-Talebânî’nin halifesi Dede Osman Avnî ve halifeleri, Ömer Hüdâyî Baba, Halil Hafız, Antepli Mustafa, Besnili Halil Baba ve Sarı Şeyh Mustafa’ya değindik. Yine Dede Osman Avnî vesilesiyle yüz yıllardır devam eden Dergâh cami zikrine ve icrâ şekline değindik. Yine aynı bölümde Kâdirî tarîkatının Urfa’da faaliyetlerinin yerleşmesine öncülük eden ve Sâkıbiyye Tekkesini kuran, hem Kâdirî tarîkatının Urfa’da yayılmasını hem de Urfa’nın önemli şairlerinin yetişmesini sağlayan Sâkıb Efendi ve Sâkıbiyye Tekkesi’ni, yine Abdurrahmân Hâlis et-Talebânî’nin halifelerinden olup, bir dönem Sâkıbiyye Tekkesi’nde postnişînlik V yapan Abdülkâdir Erbilî’yi ve Urfa’da faaliyet gösteren diğer önemli Kâdirî şeyhlerini zikrettik. İkinci bölümde ise çalışmamızın asıl gayesini taşıyan ve günümüzde Urfa’da Kâdirî tarîkat geleneğini devam ettiren temsilcileriyle yaptığımız röportaj, mülakat ve gözlem deneyimleri sonucu elde ettiğimiz bilgileri sunmaya çalıştık. Ayrıca, gerek tez konusu belirlememde ve tez yazım sırasında karşılaştığım zorluklarda bana rehberlik ederek bu zorlukların üstesinden gelmeme yardımcı olan danışmanım Doç. Dr. Ali Tenik hocama, bana güvenen ve beni her koşulda destekleyen değerli aileme teşekkürü bir borç bilirim.