Mehdilik inancının hicrî I-III. asırlardaki tarihi seyri ve günümüz Türkiyesinde anlaşılma biçimleri / The historical process of Mahdism belief in I-III. century of hijri and its forms of understanding on todays in Turkey

Abstract

Mehdîlik inancı, İslam tarihinin ilk dönemlerinden itibaren Müslümanların gerek zihin dünyasında gerekse toplumsal ve sosyal yaşantılarının o günkü gündeminde hep var olagelmiştir. Bu anlayışa sahip olan zümreler, Mehdî'nin kimin soyundan geleceği ve kim olduğu gibi konularda ayrılığa düşmüş ve birtakım fırkalara bölünerek kendi Mehdîlerini ilân etmişlerdir. Bu bağlamda hicrî birinci asır ile üçüncü asır arasında birçok kimse ya kendini Mehdî ilân etmiş veya başkaları tarafından öyle olduğu düşünülerek Mehdî olduğu kabul edilmiştir. On ikinci imam Muhammed b. Hasan el-Askerî'nin gelmesini bekleyen ve Mehdîlik inancının temel bir inanç haline geldiği tek fırka, Şîa mezhebidir. Ancak Mehdîlik düşüncesinin teşekkülü daha eski zamanlara dayanmaktadır. Ayrıca Mehdî iddiası ile öne çıkan isimler, tarihin her devrinde olmuş ve günümüze gelinceye dek bu iddia ile ortaya çıkan birçok kimse olmuştur. İslam tarihinin ilk dönemlerinde ortaya çıkan Mehdîlik iddiaları, salt bir düşünce olarak kalmamış, birtakım savaş ve ölümlerle sonuçlanan olayları da beraberinde getirmiştir. Bazı fırkalar, bu şahısların akıbetinin belirsiz olduğunu kabul ederken; bazıları ise bunların ölmediğini iddia ederek birgün yeryüzüne tekrar inerek zulüm ile dolan dünyayı adalet ile dolduracağına inanmıştır. İslam tarihinin ilk dönemlerinde ortaya çıkan Mehdîlik fikri, günümüzde halen belli zümreler tarafından bazı şahıslar için düşünülmüş ve bunların Mehdî olduğu iddia edilmiştir. Bazı kesimler ise, Mehdî hakkındaki rivayetlerin sahih olduğunu kabul etmiş ve belli bir şahsın Mehdî olduğunu iddia etmeksizin bu inancın varlığını benimsemişlerdir.