209 numaralı Urfa şer'iyye sicili'nin transkripsiyon ve değerlendirmesi (h. 1294-1302/m. 1877-1885) / Transcription and analysis of Urfa court records numbered 209 (h.1294-1302/1877-1885 a.d.)

Abstract

Şer'iyye Sicilleri, yerel tarih araştırmalarında Osmanlı Devleti'nde taşra sistemi işleyişinin ortaya konulması ve bu sistemin en derin izlerini taşıması bakımından önemli kaynaklardır. Bu çalışmanın konusu, 209 Numaralı Urfa Şer'iyye Sicili'ndeki belgelerin transkripsiyon edilerek, Urfa Eytam Sandıklarındaki yetim mallarının yayımlanan nizamnameler ve araştırma eserleri kapsamında değerlendirilmesidir. Bu bağlamda Şer'iyye Sicilleri'nin muhtevası ile birlikte Eytam İdaresi ve Sandıkları'nın kuruluşu ile bu sandıkların Urfa'da işleyişinin belgeler ışığında ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu çalışma sonunda, 209 Numaralı Urfa Şer'iyye Sicili kapsamında 1877-1885 (H. 1294-1302) tarihleri arasında Urfa'da Eytam Sandıklarından borç alan kişilerin ve sandıkta parası olan yetimlerin kimlik bilgileri, ikamet ettikleri mahalleler hakkında bilgiler tespit edilmiştir. Yetimlerin sandıktaki paralarının ne şekilde işletildiği, bu işlemler için yetimin vasi-vekil veya velisinin kimliği gibi bulgular elde edilmiştir. Sadece rehin ve kefil karşılığı verilen borç işlemlerinde Müslüman ve Gayrimüslim farkı gözetilmeksizin bu sandıklardan yararlanma hakkının tanındığı ve bunların birbirlerine kefil oldukları tespit edilmiştir. Yine aynı şekilde Müslüman ve Gayrimüslimlerin yetim mallarından borç aldığı ve yetimlere vasi-vekil tayin edildikleri gözlemlenmiştir. Bunun yanı sıra Urfa Eytam Sandıklarından sadece erkelerin değil, kadınların da borç aldığı, yetimlere vasiye olarak tayin edildikleri ve ölen kadının yetiminin mallarının da bu sandıklarda muhafaza ve idare edildiği elde edilen bulgular arasındadır. Bu durum Osmanlı Devleti toplumunun, barış ve güven içinde yaşadığını göstermektedir. Sonuç olarak bütün bu hususlar genelde Osmanlı Devleti'nde özelde ise Urfa'da yetimler için kurulan sistemin uygulanışı ve düzenliliği hakkında bilgi vermektedir. Kayıp yetimler için yapılan düzenlemeler bunun en açık örneğini teşkil etmektedir. Ayrıca bu çalışma ile Urfa'nın sosyo-ekonomik hayatı hakkında bulgular elde edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Urfa, Hukuk, Şer'iyye Sicilleri, Yetim.