Eyyübiye ilçe merkezinin sürdürülebilir kentsel gelişim ve değişiminin geodesign yöntemi kullanılarak incelenmesi / Investigation of the center's sustainable urban development and change by using the geodesign method

Abstract

Günümüzün temel problemlerinden birisi çevre sorunları ve yaşanılabilir bir ortam konusudur. Bu, politikacılar, kent planlamacıları, akademisyenler, çevreci hareketler ve sivil toplum kuruluşları nezdinde sıcaklığını koruyan önemli bir konu olmaya devam etmektedir. Dolayısıyla bu çalışmanın konusunu, bir taraftan Sanayi Devrimi sonrası artan kırdan kente göç ve nüfusun hızlı artışı, diğer taraftan da, günümüz dünyasındaki savaşların, buhranların ve iç çatışmaların bir sonucu olarak zorunlu kitlesel göçlerin artışının yoksulluk, işsizlik gibi ekonomik sorunlar, çarpık kentleşme gibi olguların harmanlanmasıyla ortaya çıkan gecekondu gibi yeni yerleşim yerlerini insani açıdan yaşanabilir olup olmadığını tartışmaya açmaktadır. Bu bağlamda, bir taraftan 1960'lı yıllardan itibaren artan kırdan kente göç, diğer yandan da Suriye'de 2011 yılında iç savaşın patlak vermesiyle beraber iç savaştan kaçan insanların ülkelerini terk edip Türkiye'ye sığınmalarıyla mevcut yerleşim yerleri kaldırabileceğinden çok daha fazla insana ev sahipliği yapmaya başlamıştır. Nitekim, Suriye'deki bu iç savaştan, Şanlıurfa gibi sınır illeri fazlasıyla etkilenmiştir. Bu durum, Şanlıurfa şehrinin mevcut nüfusuna yakın bir nüfusu barındırmak zorunda kalmasına neden olmuştur. Daha önce kırdan kente göçte yaşanan kentsel sorunların üzerine Suriyeli göçünün de eklemlenmesiyle bu sorun daha da derinleşmeye başlamıştır. Bu hızlı nüfus artışı da beraberinde insanları, sosyoekonomik faaliyetleri sürdürmek için yeni mekân arayışlarına ve bu mekânları şekillendirerek yeni yapılar inşa etmeye yöneltmiştir. Bu yerleşim birimleri özellikle az gelirli bölgelerde gecekondu yapıları meydana getirerek çarpık kentleşmeye neden olmuştur. Bu sebeplerden dolayı bu çalışma, Şanlıurfa şehrinde benzer özellikte bir şehirleşmeye sahip olan 276,352 nüfuslu, 17,453 (km²/kişi) nüfus yoğunluklu ve 15,85 km² alana sahip Eyyübiye ilçe merkezinin kentsel dönüşüm projeleri için insanların sosyoekonomik durumlarına uygun yaşanılabilir bir kent inşa etmek için kentsel gelişime/değişime ilişkin öneriler sunmak üzere hazırlanmıştır. CBS yazılımlarından biri olan Arcgis aktif biçimde kullanıldığı bu çalışmada, yer tasarımında kullanılan geodesign yöntemi ile şehrin doğal ortam ile ilişkisini göz önüne alarak, şehrin gelişimi, nüfus artış oranları ile ihtiyaç duyulabilecek yeni kentsel gelişim alanlarını belirlemeye çalışmaktadır. Netice itibariyle bu çalışmada, 39 şehirsel mahallenin oluşturduğu Eyyübiye ilçesindeki toplam yüz ölçümü 12.21 km², toplam nüfusunun 244,683 kişi ve 39,307 hanenin bulunduğu 24 mahallenin tamamında kentsel gelişim/değişime ihtiyacı olduğu saptanmıştır. Ortalama hane halkı büyüklüğünün 6.22 kişinin olduğu, km² ye 20,038.34 kişinin düştüğü bu yerleşim alanları için öncelikli düzenlemesi gereken 7.89 km2 yerleşim alanı ve öncelikli yerleşime açılması gereken 22.61 km2 alan ile birlikte 30.35 km2 ile karşılanabilir olduğu hesaplanmıştır. Bu sebeple çalışmada, söz konusu bu alanın yerleşime açılması durumunda nüfus yoğunluğunun da düşeceğinin altı çizilmektedir.