Okullardaki iş yeri ruhsallığı, örgütsel sessizlik ve seslilik arasındaki ilişki / The relationship between workplace spirituality, organizational silence and voice at the schools

Abstract

Bu araştırma okullardaki iş yeri ruhsallığı, örgütsel sessizlik ve seslilik arasındaki ilişkiyi belirlemek ve çeşitli değişkenlere göre incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini ve örneklemini oluşturmak için öncelikle 2018-2019 eğitim-öğretim yılında Şanlıurfa ili merkez ilçelerindeki (Eyyübiye, Haliliye ve Karaköprü) anaokulu, ilkokul, ortaokul ve liselerin toplam sayısının 660 olduğu belirlenmiştir. Bu kurumlarda çalışan 11.101 öğretmen araştırmanın evrenini temsil etmektedir. Örneklem 527 katılımcı ile oluşturulmuştur. Nicel araştırma yöntemlerinden olan tarama ve korelasyonel araştırma modeli kullanılarak gerçekleştirilen bu araştırmada verilerin toplanması aşamasında "İş Yeri Ruhsallığı Ölçeği" ile "Örgütsel Sessizlik Ölçeği" kullanılmıştır. Verilerin analizi sürecinde gerekli normal dağılım tüm değişkenlerdeki gruplarda sağlanmadığı için fark analizleri kapsamında Mann-Whitney U testi ve Kruskal-Wallis H testleri yapılmıştır. Araştırmanın yordama sorusu kapsamında çoklu regresyon testi kullanılmıştır. Betimleyici bilgilerin edinilmesi sürecinde ise aritmetik ortalama, standart sapma, frekans, yüzde hesaplama gibi betimleyici istatistik bilgilerinden yararlanılmıştır. Ölçeklerin Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) MPlus analizi ile gerçekleştirilerek geçerlik çalışmaları uygulanmıştır. Uygulanan analiz ile ölçeğin yeterli yapı geçerliliği kanıtına sahip olduğu belirlenmiştir. Güvenirlik için hesaplanan Cronbach's Alpha katsayısı ise 0,70 değerinin üzerinde çıkması sebebiyle ölçeklerin güvenilir olduğu belirtilmektedir. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenlerin iş yeri ruhsallık düzeyleri "yüksek" düzey olarak hesaplanmıştır. Öğretmenlerin algılarına göre iş yeri ruhsallığı düzeyleri cinsiyet, yaş, mesleki kıdem, branş alanı, mezuniyet, sendika üyeliği değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermemektedir. Bunun yanı sıra, öğretmenlerin algılarına göre iş yeri ruhsallığı düzeyleri medeni durum, okuldaki hizmet süresi, okul türü, okuldaki öğretmen sayısı ve okulun çevresinin sosyoekonomik düzeyi değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Araştırmada yer alan "Örgütsel Sessizlik" kavramı "Çalışan Sesliliği" ve "Çalışan Sessizliği" olmak üzere iki alt boyuttan oluşmaktadır. Her iki boyutta da "kabul edilmiş, savunma amaçlı ve örgüt yararına" boyutları yer almaktadır. Analizler bu alt başlıklar kapsamında incelenmiştir. Araştırma bulgularına göre örgütsel sessizlik, öğretmenlerin algılarına göre "orta" düzey olarak hesaplanmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre öğretmenlerin örgütsel sessizlik düzeyleri ile yaş, mesleki kıdem, branş, medeni durum, mezuniyet, öğretmen sayısı, okulun çevresinin sosyoekonomik düzeyi ve sendika değişkenleri arasında anlamlı bir farklılık olmadığı görülmüştür. Ancak, öğretmenlerin örgütsel sessizlik düzeyleri ile cinsiyet, okuldaki hizmet süresi ve okul türü değişkenleri arasında anlamlı düzeyde bir farklılık olduğu gözlenmiştir. Analizler sonucunda öğretmenlerin seslilik düzeylerinin "orta" düzey olduğu tespit edilmiştir. Araştırmaya katılan öğretmenlerin algılarına göre branş alanı, medeni durum, okuldaki hizmet süresi, öğretmen sayısı, okulun çevresinin sosyoekonomik düzeyi ve sendika değişkenleri arasında anlamlı farklılık olmadığı ortaya çıkmıştır. Buna karşın, öğretmenlerin seslilik düzeyleri ile cinsiyet, yaş, mesleki kıdem, mezuniyet ve okul türü değişkenleri arasında anlamlı farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Regresyon testinin sonuçlarına göre öğretmenlerin sessizlik ve seslilik davranışları iş yeri ruhsallığının %13'ünü açıklamaktadır. Buna göre sessizliğin artması, iş yeri ruhsallık puanında 0,325 puanlık bir düşüşe sebep olmaktadır. Öğretmenlerin sesliliğinin artması ise iş yeri ruhsallık puanında 0,502 puanlık bir artışa sebep olmaktadır. Bu bulgu doğrultusunda araştırma kapsamında, eğitim yöneticilerinin çalışanların fikirlerini sunabilecekleri demokratik bir ortamın oluşturması önerilmektedir. Anahtar Kelimeler: Ruhsallık, İş Yeri Ruhsallığı, Sessizlik, Örgütsel Sessizlik, Seslilik, Çalışan Sesliliği