GAP bölgesinde yetiştirilen bazı zeytin çeşitleri tozlayıcılarının moleküler markörlerle belirlenmesi / Determination of some olive varieties pollinators grown in GAP region with molecular markers

Abstract

Bu araştırmada, Güneydoğu Anadolu Bölgesi Şanlıurfa İl sınırları içerisinde, 1990 yılında GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsüne bağlı Koruklu Talat Demirören Araştırma İstasyonunda kurulan bahçedeki farklı zeytin çeşitlerinin moleküler markörler kullanarak genetik tanımlanması ve ayrıca bazı çeşitlerde tozlayıcıların (donorlarının) markör yardımı ile belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu araştırma sonucunda, bahçedeki mevcut çeşitlerde SSR markörlerle genetik tanımlama çalışmaları tamamlanmıştır. Bununla beraber, bahçedeki çeşitler içinde belirlenen 2 çeşit (Gemlik ve Yuvarlak halhalı), hem kendiyle hem de diğer çeşitlerle moleküler markörler ile değerlendirilerek en muhtemel tozlayıcılar tespit edilmeye çalışılmıştır. Buna göre Gemlik (%13.7), Edincik Su (%9.8) ve Delice (%9.0), Y.Halhalı çeşidinin en muhtemel tozlayıcıları ve Gemlik (%13.6) ve Ayvalık (%10.8), Gemlik çeşidinin en muhtemel tozlayıcıları oldukları söylenebilir. Araştırma alanında bulunan 5 çeşitte kendileme uygulamaları yapılarak, çeşitlerin kendine verimlilik durumu araştırılmıştır. Buna göre Yuvarlak halhalı (0.14) kendine verimsiz, Delice (1.13) ve Nizip yağlık (0.34) kendine verimli, Domat (0.29), ve Gemlik (0.29) çeşitleri ise kısmen kendine verimli olarak belirlenmiştir. Araştırma alanında bulunan tüm çeşitlerde tam çiçek oranı ve çiçek tozu canlılığı belirlenmiştir. Ayrıca somaklanma, çiçeklenme ve meyve olum dönemlerini tespit etmek amacıyla fenolojik gözlemler de belirlenmiştir.