Ebû Nasr el-Mutahhar b. Tâhir el-Makdisî'nin (ö. 355/966) Kitâbü'l-Bed' ve't - tarih'ine Göre Hz. Peygamber'in hayatı (Siyer-i Nebî) / The Life of the Prophet According to Ebu Nasr el-Mutahhar b. Tahir el-Makdisi's (355/966) Kitabu'l-bed' ve't-Tarih (Sira of Nebi)

Abstract

Siyer ilmi alanında yazılan kitaplar, İslâm tarihi eserleri içinde Hz. Peygamber'in hayatını yaşadığı zaman dilimi üzerinde tüm yönüyle ele alan eserlerdir. Bu yönden bakıldığında Kitâbü'l-Bedʾ ve't-târîh; yaratılışı başlangıç seçip kendi dönemine kadar vuku bulan gelişmeleri eserinin kapsamına alması açısından umûmî bir tarih, on beşinci ve on altıncı fasıllarıyla da bir siyer örneği olarak karşımıza çıkmaktadır. Kitâbü'l-Bedʾ ve't-târîh'in, tarih yazımında ayrı bir yeri ve önemi vardır. Tarihî seyir içerisinde Hz. Peygamber'in hayatını ele alan Makdisî'nin yer yer gerek felsefî/kelâmî, tefsirî ve astronomik boyutlarıyla incelemelerde bulunması gerekse yabancı faktör ve aktörlerden dem vurması; ansiklopedist tarzı, tarih yazımına aksettiren örnek dokunuşlardan olmuştur. Onun tarih yazımında dikkat çeken bir diğer önemli özelliği, klasik tarih yazımında gelenek hâline gelen isnâd kullanımını kalem ardı etmiş olmasıdır. Araştırmamızın konusu, tarih yazımında yeni bir anlayışın temsilcilerinden biri olan Makdisî'nin Kitâbü'l-Bedʾ ve't-târîh'ini, Siyer-i Nebî bölümü üzerinden incelemektir. Bölümün çevirisini yaparak içerik analizinde bulunduk. Çalışmadaki gayemiz eserin nisbesi konusundaki karışıklığı açıklığa kavuşturmak ve bir siyer örneğini gündeme taşımaktan öte Siyer-i Nebî bölümünün çeviri ve analizinden edindiğimiz bulgularla eserin ve dolayısıyla müellifinin İslâm tarihindeki yerini ortaya koymaktır. Siyer-i Nebî bölümü, rivayetçi tarih yazımıyla kaleme alınmıştır. Sahih senedlere dayanma, metni ön planda tutma, ihtisâr hâlinde telif şeklindeki tarih anlayışının bir sonucu olarak bu bölümde sened terkedilmiş hatta iktibasın yapıldığı belirtilmekle birlikte kaynak zikredilmesine ihtiyaç duyulmamıştır. Özellikle temel kaynaklardan istifade edilmeye çalışılarak Siyer-i Nebî bölümü hazırlanmıştır. Ayrıca kendisinden önce kaleme alınmış eserlerde yer almayan birtakım hususlar Kitâbü'l-Bed' ve't-târîh'te dikkatleri çekmektedir. Eser birtakım nedenlerle İslâm dünyasında geç de olsa fark edilmiş ve çeşitli çalışmalara konu olmuştur.