Şanlıurfa'da Nakşîlik / Naqshbandiah in Şanlıurfa

Abstract

Tasavvuf, insanın önce kendisini tanıyıp bilmesini sonra diğer varlıkları tanımasını ve bu şekilde Rabbini daha iyi anlamasını, bilmesini ve Allah'a ulaşmasını sağlar. Tarîkatlar ise tasavvufun sistemleştirilmiş halidir. İslam tasavvufunun en erken dönemde sistemleşen tarîkatlarının başında ise Nakşibendîyye tarîkatı gelir. Miladî XII. yüzyıldan sonra çok sayıda tarîkat kurulmuş bunlar şubelere ve kollara ayrılarak İslâm âlemine yayılmış ve günümüze kadar gelmeyi başarmıştır. Bu çalışmamızda İslam dünyasının en yaygın tarîkatlarından olan Nakşibendîyye tarîkatının Şanlıurfa'ya gelişini sağlayan Nakşibendî halifelerinden olan Nebîh Efendi, Mehmed Emin Kerkükî ve Muhammet Şerif Buhârî'den bahsettik. Daha sonra Nakşî-Hâlidî tarîkatı'nın Şanlıurfa'da zemin bulmasının öncülüğünü yapan Hartavizâde Muhammed Selim Efendi'den ve onun halifelerine değindik. Şanlıurfa'da Nakşibendî tarîkatını usulüne uygun olarak devam ettiren Şeyh Muhammet Şükrü kılınç, Şeyh Muhammed Ali Arslan, Şeyh Ali Akçay, Şeyh Abdusselam, Şeyh İzzettin Aksan, Sami Efendi Kolu, Mehmet Zahit Kotku Kolu, Menzil Kolu, Süleyman Hilmi Tunahan kolu ile yaptığımız röportajların neticesinde Nakşibendîliğin ne derece faal olduklarını göstermeye çalışktık. Urfa'da Nakşî-Hâlidî kolunu devam ettiren Nakşî-Hâlidî halifelerini tanıtmaya çalıştık. Yaptığımız röportajlar neticesinde edinilen bilgiler ışığında Nakşî-Hâlidî kollarının yaptığı çalışmalar ve mürîd yetiştirme metodları, yapmış oldukları çalışmaların toplum üzerindeki etkilerini göstermeye çalıştık. Bu çalışma Nakşî tarîkatının Şanlıurfa'ya gelişini ve yayılmasını sağlayan Nakşî–Halîdî halifelerini tanıtmayı esas almaktadır. Çalışmamız bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Nakşî-Hâlidî ile alakalı genel bir değerlendirme yaptık. Birinci bölümde, Nakşî-Hâlidî kolundan önce Şanlıurfa'da Nakşîliği yayan Nakşî şeyhlerinden olan Nebîh Efendi, Mehmet Emin Kerkûkî ve Muhammed Şerif Buhârî'den bahsettik. İkinci bölümde, Nakşibendî tarîkatının Nakşî-Hâlidî kolunun Şanlıurfa'ya gelmesini sağlayan Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî ve onun halifesi olan Hartavizâde Muhammed Selim Efendi'nin yetiştirdiği halifelerinden bahsettik. Üçüncü bölümde ise; Çalışmamızın asıl gayesi olan günümüzde Şanlıurfa'da Nakşibendî geleneğini devam ettiren bu tarîkatın temsilcileriyle yaptığımız röportajlar sonucunda elde ettiğimiz bilgileri içermektedir. Anahtar kelime: Zikir, Tarîkat, Hatme-i Hâcegân, Şeyh, Mürîd, Tarîkat Pîri, Makam, Rabıta, Sûfi