İslami ve modern epistemoloji bağlamında çevre ve çevre sorunları / Environmental and environmental problems in the context of İslamic and modern epistemology

Abstract

Modern ve İslami epistemoloji bağlamında çevre ve çevre sorunlarını konu eden bu çalışmada temelde epistemolojik açıdan çevrenin nasıl ele alınabileceği problem edinilmiştir. Bu doğrultuda İslami epistemoloji bağlamında çevre kavramının mahiyetinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Çevre bütün insanlık için son derece önemli olup özellikle son yıllarda etkisini oldukça fazla hissettiren çevre sorunları dünya üzerindeki tüm canlıların ortak problemidir. Bu konuya genellikle etik bağlamında yaklaşıldığı görülmektedir. İslam ülkeleri de dünyanın diğer bütün devletleri gibi kendi kalkınma hamleleri ve endüstrileşme çabaları oranında çevre sorunlarının ortaya çıkmasında pay sahibi olmalarına karşılık İslam dünyasının düşünce serüveninde çevre meselesi ciddi bir yer işgal etmemektedir. Son yıllarda artmakla beraber, çevre sorunu üzerine üretilen çalışmaların geneli meselenin felsefi boyutunun kavrandığı ve alternatif üretme kaygısı taşıdığı eserler bir alternatif çevre paradigması üretecek boyut ve kapasite üretebilmiş değil. Bu çalışmanın önemi ise çevre ve çevre sorunlarının epistemolojik bağlamına yer vermesidir. Çalışma üç ana bölümde ele alınmış; çalışmanın birinci bölümünde çevre kavramı, çevre sorunları ve çevrebilimi incelenmiş; dinler ve felsefi açıdan çevrenin ele alınışına değinilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde öncelikle epistemoloji kavramı ele alınmış, epistemolojinin temel kavramları olan akıl ve bilgi incelenmiş, bilgi türleri ve bilgi kuramı üzerinde durulmuş, epistemolojinin tarihsel süreci ve felsefe tarihinin dönemlerindeki gidişatı hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca dini epistemoloji ve epistemolojik açıdan çevre konularının üzerinde durulmuştur. Çalışmanın üçüncü ve son bölümünde ise İslami açıdan çevre ve çevre sorunlarına ve bu konunun İslami epistemolojide nasıl ele alındığı incelenmiştir. Bu bağlamda öncelikle İslam felsefesinde akıl ve bilgi kavramlarına nasıl yer verildiğine, çeşitli İslam filozoflarının bilgi kuramlarına değinilmiştir. Daha sonra İslam'da çevre ve çevre ahlakı üzerinde durulmuş, Kuran'da ekolojiye dair bilgilere yer verilmiş, Hz. Muhammed'in çevre konusundaki söylem ve davranışları ele alınmış, İslami açıdan insan-çevre ilişkisi üzerinde durulmuştur. Son olarak çevreye İslami açıdan epistemolojik yaklaşım incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Çevre, Çevre Sorunları, Epistemoloji, İslami Epistemoloji.