Ferdî'nin Gülzâru's-Safâ mesnevîsi (İnceleme-metin) / Ferdi's Gulzâru's-Safâ masnavi (Examination-text)

Abstract

Bu çalışmada, Isparta Uluborlu İlçe Halk Kütüphanesi ile Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi'nde kaydı bulunan ve aynı nüsha olduğu tespit edilen Gülzâru'ssafâ Mesnevîsi'nin inceleme ve çeviriyazısı yapılmıştır. Çalışmada klasik Türk edebiyatı alanında yazılmış bir eser ile şairinin edebiyat dünyasına tanıtılması amaçlanmıştır. Gülzâru's-safâ, 17. yüzyılın sonu ile 18. yüzyılın başlarında yaşadığı tespit edilen Ferdî mahlaslı bir şair tarafından yazılmıştır. Hakkında biyografik kaynaklarda bilgi bulunmayan Ferdî'nin hayatı, eserinden hareketle incelenmiştir. Gülzâru's-safâ 694 beyitten oluşan bir mesnevîdir. Mesnevî beyitleri arasında 374 gazel, 50 murabba, 11 müseddes, 3 kıt'a, 2 terkib-bend ve 2 müstakil mesnevî olmak üzere toplam 442 nazım şekli yer almaktadır. Bu durum şairin yeni bir tarz oluşturma veya orijinal bir eser ortaya koyma çabası içerisinde olduğunu göstermektedir. Müstensih ya da müellif tarafından hasb-i hâl olarak nitelenen eser, sergüzeştnâme türünde kaleme alınmıştır. Mesnevî beyitleri arasında bulunan birçok nazım şekli, şairin kendisinden önce yaşamış olan Bâkî, Fuzûlî ve Mesihî gibi şairlerin şiirleriyle benzerlikler taşımaktadır. Bu durum Ferdî'nin edebî kişiliği açısından dikkat çeken bir özellik olmuştur. "Bitiş" bölümü olmayan Gülzâru's-safâ Mesnevîsi, besmelenin anlatıldığı 24 beyitlik bir "giriş" bölümüyle başlamıştır. Eserin 25-694. beyitleri arasında ise "konunun işlendiği bölüm" yer almıştır. Mesnevî, konusu itibarıyla şairlerin gördükleri ve yaşadıkları olayları anlatan, kişileri, meslekleri ve belli yöreleri tasvir eden mesneviler arasında bulunmaktadır. Gülzâru's-safâ Mesnevîsi'ne şairin çıktığı bir yolculuk kaynaklık etmektedir. Mesnevî boyunca uğradığı belde ve şehirlerden bahseden Ferdî, eserini ayrılık teması üzerine oluşturmuştur. Eserde birtakım isimler verilerek hicve başvurulması şairin hiciv yeteneğinin olduğunu da göstermektedir. Çalışmamız giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde edebiyat tarihimizde yer alan Ferdî mahlaslı şairler hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde Ferdî'nin hayatı, edebî kişiliği ve eseri üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde Gülzâru's-safâ'nın şekil ve muhteva özellikleri ortaya konmuştur. Eserin çeviriyazısının sonuna nüshanın orijinal hali de eklenmiştir. Anahtar Kelimeler: Ferdî, Gülzâru's-safâ, Klasik Türk Edebiyatı, Mesnevî, Sergüzeştnâme Türü