Birecik (Şanlıurfa) ilçesi Fırat vadisindeki antepfıstığı bahçelerinde kermania pistaciella amsel (Lepidoptera: Tineidae)'nın populasyon gelişimi ve bulaşıklık oranının belirlenmesi / Determination of population development and ınfestation rate Of Kermania pistacchiella in Pistachio Orchards in the Euphrates Valley of Birecik (Şanlıurfa) district

Abstract

Antepfıstığı Türkiye için stratejik bir ürün olup dünya antepfıstığı üretiminde ülkemiz İran ve ABD'den sonra üçüncü sırada yer almaktadır. Antepfıstığı üretimini olumsuz yönden etkileyen birçok zararlı bulunmaktadır. Bu zararlıların en önemlilerinden bir tanesi de Kermania pistaciella Amsel (Lepidoptera: Tineidae)'dır. Kermania pistaciella antepfıstığı bahçelerinde kör salkımların oluşması, salkımlarda tanelerin seyrekleşmesi, tomurcukların dökülmesi ve sürgün içerisinde larva tahribatı gibi zararlara neden olmaktadır. Fırat Vadisi'nin ürün deseninde antepfıstığı birinci sırada yer almaktadır. Bu nedenle bu çalışma 2019 yılında Fırat Vadisindeki antepfıstığı bahçelerinde K. pistaciella erginlerinin ilk uçuş zamanı, ergin popülasyon değişimi, son ergin uçuş zamanı, erginlerin yıl boyunca doğada aktif bulunduğu süre ile sürgün ve salkımlardaki bulaşıklık oranını belirlemek için yapılmıştır. Fırat Vadisi'nde İnnaplı, Surtepe ve Keskince köylerinde birer antepfıstığı bahçesi seçilmiş ve her bahçeye üçer adet delta tipi eşeysel çekici tuzak kurulmuştur. Tuzak sayımları haftalık olarak gerçekleştirilmiş ve antepfıstığı ağaçlarının fenolojik aşamaları da kaydedilmiştir. Zararlının sürgün ve salkımlardaki bulaşıklığını belirlemek için her bahçede 100 sürgün ve 100 salkım kontrol edilmiştir. Çalışma sonucunda, K. pistaciella'nın, ilk ergin uçuşlarının 30.03.2019'da başladığı ve bu tarihin antepfıstığı ağaçlarında karagözler ve sürgün gözlerinin uyanmaya başladığı döneme denk geldiği belirlenmiştir. Zararlının popülasyonunun her üç lokasyonda da 20.04.2019 tarihinde pik yaptığı bu tarihte tuzak başına İnnaplı, Surtepe ve Keskince köylerinde sırasıyla 1263, 977 ve 513 adet ergin yakalandığı tespit edilmiştir. Doğada yaklaşık altı haftalık bir uçuş periyodunun ardında son ergin uçuşu 11.05.2019 tarihinde gerçekleşmiştir. Çalışmanın yapıldığı sezon boyunca tuzaklarda toplam olarak İnnaplı'da 3306 ergin/tuzak, Surtepe'de 2574 ergin/tuzak ve Keskince'de 1651 ergin/tuzak yakalandığı tespit edilmiştir. Tespit edilen K. pistaciella popülasyon yoğunluğuna paralel olarak kör salkım oranlarının fazla olduğu, salkım tanelerinin seyrekleştiği gözlemlenmiştir. Çalışmanın yürütüldüğü üç köyde sırasıyla son yıl sürgünlerinin %16, %12 ve %8 oranında bulaşık olduğu tespit edilmiştir. Bu oranların meyve salkımlarında sırasıyla lokasyonlara göre %12, %9 ve %6 olduğu belirlenmiştir.