Fatik Platosu'nun (Şanlıurfa) karst jeomorfolojisi yönünden incelenmesi / The investigation of Fatik Plateau (Şanlıurfa) in terms of karst geomorphology

Abstract

Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Şanlıurfa ili sınırları içerisinde yer alan Fatik Platosu, Harran ve Suruç ovalarının arasında yer almaktadır. İki tarafı faylarla sınırlanmış Plato, Akçakale-Suruç Grabenleri arasında yükselen bir horst karakterindedir. Araştırma sahası Türkiye Karst Bölgeleri sınıflandırmasında Güneydoğu Anadolu Karst Bölgesi içerisinde yer alır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi karbonatlı kayaçların geniş yer kapladığı ve yer yer önemli karstik şekillerin görüldüğü alanlardan biridir. Ancak Karst jeomorfolojisine ilişkin literatür incelendiğinde, bölgedeki karstik süreçler ve oluşan şekillere ilişkin araştırmaların sayıca oldukça az olduğu görülür. Bu çalışmada Şanlıurfa Platosunun batı kesiminde yer alan Fatik Platosu'nda Karstik süreçlerin ve karstik şekillerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma sonucunda çalışma sahasında karstlaşmanın sığ yüzey karstı şeklinde gerçekleştiği, karstik süreçler üzerinde litoloji, stratigrafi, tektonik yapı, jeomorfoloji, iklim, hidroloji, toprak, bitki örtüsü ve zaman gibi faktörlerin etkili olduğu ancak karstlaşmanın daha çok litoloji, tektonik yapı ve flüvyokarstik süreçlerin kontrolünde gerçekleştiği görülmüştür. Bu nedenle araştırma sahasında karstlaşma, kireç taşının saflık derecesinin nispeten yükseldiği, tektonik hatlar boyunca ve daha çok flüvyokarstik süreçlere bağlı olarak gerçekleşmiştir. Araştırma kapsamında sahadaki çözülme şekillerini lapya, dolin, uvala, akarsu vadileri içerisinde gelişmiş flüvyokarstik depresyonlar ve mağaralar oluşturur. Sahadaki karstik birikim şekillerini ise kalker kabuk oluşumları ve kireç benekleri oluşturmaktadır. Herhangi bir alanda gerçekleşen jeomorfolojik süreçlerin ve jeomorfolojik şekillerin bilinmesi, alanın doğal ortam potansiyelinin doğru değerlendirilmesi, arazi kullanımı ve alan planlaması açısından doğru kullanılması için bir gerekliliktir. Bu yönüyle bu araştırmanın yukarıda sözü edilen planlama çalışmaları için ihtiyaç duyulan temel altlık bilginin bir kısmını karşılayacağı düşülmektedir. Öte yandan bu araştırmanın karbonatlı kayaçların geniş yer tuttuğu Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde özelde de Şanlıurfa Yöresinde Kars Jeomorfolojisine ilişkin literatür boşluğunun giderilmesine önemli katkılar sunacağı düşünülmektedir.