Türkiye'de kırmızı et sektörü ve geleceğe yönelik üretim ve tüketim dengesinin analizi / Red meat sector and equilibrium of production and consumption analysis for the future in Turkey

Abstract

Beslenme düzeyi, küresel ekonomik gelişmeler neticesinde ülkelerin gelişmişlik düzeylerini ortaya koyan bir faktör haline gelmiştir. Hayvansal kaynaklı gıdalar yeterli ve dengeli beslenmede içerdiği protein değeri itibariyle ciddi bir rol üstlenmektedir. Bu yönüyle insan bedeninin dengeli beslenmesinde gerekli olan proteinin en az %50'sinin ve ihtiyaç duyulan kalori miktarının %25'inin hayvansal kaynaklı gıdalardan sağlanması zorunluluğu vardır. Türkiye'de kişi başına protein ihtiyacının yalnızca %29'luk bölümü hayvansal kaynaklı gıdalardan temin edilmektedir. Ülke nüfusunun dengeli ve yeterli beslenebilmesi için et ve et ürünlerinin üretiminin artırılması ve sürdürülebilirliği büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada Türkiye'de mevcut kırmızı et sektörü dikkate alınarak yeterli ve dengeli beslenme kriterlerine uygun bir tüketimin gerçekleştirilebilmesi için gereken talep miktarını karşılayacak üretim arzının ne olması gerektiği, geleceğe yönelik kırmızı et üretim ve tüketim tahminleri ile ülke hayvancılığının kendine yeterli bir düzeye ulaşılabilmesi için politika geliştirilmesine yardımcı olmak amaçlanmıştır. Elde edilen verilerin değerlendirmesinde oran, endeks ve karşılaştırmalar kullanılmıştır. 1990-2018 yıllarına ait zaman serilerindeki değişmeler dikkate alınarak gelecek tahminleri yapmak için ise trend analizi ve Box-Jenkins yönteminden (ARIMA) yararlanılmıştır. Bu kapsamda; hayvan varlığı, kesilen hayvan sayıları ve üretilen kırmızı et miktarı için TÜİK ve FAO, dış ticaret verileri için FAO ve UN Comtrade, canlı hayvan ve kırmızı et fiyatları için TÜİK, kırmızı et tüketimine ait veriler için ise OECD veri tabanlarından yararlanılmıştır. Politikalar ve desteklemelere yönelik olarak kurumlarca hazırlanan raporlar ve taranan literatürlerden elde edilen ikincil veriler kullanılmıştır. Türkiye'de mevcut kırmızı et üretiminin büyük bir bölümünü sığır eti oluşturmakta ve her geçen yıl artan besilik sığır ve kırmızı et ithalatı ile mevcut üretim desteklenmeye çalışılmaktadır. Kısa vadeli bir çözüm olan ithalat ülke hayvancılığını daha da dışa bağımlı hale getirmektedir. Analizler neticesinde elde edilen gelecek öngörüleri üretim ve tüketim arasındaki açığın yakın zamanda kapatılamayacağını ortaya koymaktadır. Kırmızı et açığının kapatılmasında yegane çözüm sürdürülebilir kalkınmadır. Mevcut durumda ithalat rejiminde radikal değişikliklerin yapılması piyasa koşulları açısından risk taşımaktadır. Bu nedenle ithalat rejiminde kademeli değişikliklerin yapılması ve ülke içerisindeki üretimin desteklenerek kalkındırılması gerekmektedir. Geçmişten günümüze uygulanan politikaların en büyük eksiklikleri denetim, prosedürlerin çokluğu ve kaynak israfıdır. Benzer durumların yaşanmaması adına yapılacak desteklerde üreticilerin sosyo-demografik özelliklerini dikkate alacak saha çalışmalarının destekleme öncesi yapılması, desteklemelerin öncelikle gelir seviyesi yüksek olana değil deneyimli olan çiftçiye verilmesi gerekmektedir. Bu sayede hayvancılık sektörü iyileştirilebilir, kırsal kalkınmaya katkı sağlanmış olur ve aile işletmelerinin yerini iktisadi işletmeler almış olacaktır.