Kent planlamasında kent kimliği: Şanlıurfa örneği / Urban identity in the city planning: Şanliurfa example

Abstract

Kent, sosyo-kültürel düzey, ekonomik yapı ve büyüklük gibi toplumsal ve çevresel kavramlarla diğer yerleşmelerden ayrılmaktadır; çevresiyle sürekli ilişki içinde bulunan canlı, dinamik, güçlü ve gelişimi durmayan canlı bir organizma gibidir. Kentler, kültürlerin birbirleriyle olan etkileşiminin üst düzeyde yaşandığı, kültürün maddi izlerinin kolaylıkla gözlenebildiği mekânlardır. Her bir kültür ortamının geliştirdiği hayat şekli ile görünen dünyanın bir parçası olduğunu, bu nedenle de kültür ile çevrenin etkileşimde halinde olmasını dikkat çekmiştir. Bu nedenle her yerleşim bölgesinin kültürel bir görünüşü vardır ve bu alanlar kendilerini oluşturan kültürü yansıtmaktadır. Kentsel kimlik de bu kültürel birikiminin sonucu oluşmuş bir yapıdır. Bir kenti yaşatan, içerisindeki sokaklar, meydanlar, köprüler, kent hayatını simgelemekte olan yapıtları, türküleri ve yemekleridir. Bu unsurlar, kentleri sürekli canlı olarak tutmakta, kentlerin belirli bir hafızaya sahip olmalarını sağlamaktadır. Kentlerin kendilerine özgü kent kimliği kazanmalarında da bu tür yapıların ve geçmişten gelen birtakım faktörlerin büyük etkisi bulunmaktadır. Kimliğin, kentliler üzerinde yarattığı bir başka etki ise aidiyet etkisidir. Eğer insanlar gözlerini kapattıklarında ve yaşadıkları kenti hayal ettiklerinde gözlerinin önüne ortak bir görüntü, imaj ve silüet getirebilirlerse kolaylıkla ortak bir kentlilik tarif edilebilmektedir. Bu nedenle kentlerde tıpkı insanlarda olduğu gibi farklı bir dış görünüşe, farklı bir kültür birikimine sahip olması onu diğerlerinden ayrı kılan bir kimliğinin olmasını sağlar. Kentlerin özgün kimlikleri, küresel kapitalist ekonomik sistemin baskısıyla tek tipleşmekte ve zamanla yok olmaktadır. Kentlerin özgün dokusunu koruyacak kültürlerini gelecek nesillere aktaracak anlayışıyla kentlerin planlaması gerekmektedir. Kentsel planlama sadece arazi kullanımı ve yapı yoğunluğu değil kenttin doğal ve kültürel çevresini koruyan, ekonomik ve kültürel sürdürülebilirliğini sağlayan yerelin yaşam standart'ını arttıran politikalar bütünüdür. Bu çalışma, Kent planlamasında kent kimliğinin yerini Şanlıurfa örneğinde incelenmekte olup; öncelikle kent ve kentleşme, planlama, planlama kuramları gibi kent planlamasının kavramsal çerçevesi teorik olarak incelenmiş olup ikinci bölümde kent kimliği kavramından bahsedilerek kent kimliğinin mekânsal, sosyo-kültürel, ekonomik birleşenleri anlatılmıştır. Son bölümde ise kent planlamasında kent kimliği: Şanlıurfa Örneğinde Şanlıurfa'nın tarihsel gelişimi planlama süreci ve kent kimliğinin değişimi örneklerle açıklanmıştır. Anahtar Kelimeler: Planlama, Kent, Kimlik, Kent Kimliği