Kur'ân'ın anlaşılmasında Garîbu'l-Kur'ân'ın yeri (Kurtubî tefsiri örneği) / The place of unfamiliar words in understanding Quran (The example of al Qurtubi's exegesis)

Abstract

Bu çalışma, Kur'ân'daki çeşitli Arap lehçelerine ait, az kullanılması sebebiyle manası pek bilinmeyen anlaşılması güç ve Arapçaya başka dillerden geçen lafızları konu edinmiştir. Bu lafızların, Kur'ân'ın anlaşılmasındaki rolünü ve önemini ortaya koymayı, Garîbu'l-Kur'ân'la ilgili bilgi vermeyi ve onu bilmeden yapılan izahların önüne geçmeyi Kurtubî Tefsiri ekseninde amaç edinmiştir. Garîbu'l-Kur'ân, Kur'ân'ı anlamada önemli bir paya sahip olan ilimlerdendir. Her dilin kelimeleri tek başlarına bir anlam ifade etse de terkip halinde çeşitli konularda farklı anlamlar ifade edebilmektedir. Kur'ân'daki lafızlar da yerlerine göre farklı anlamlar yüklenebilmektedir. Birçok müfessir, tefsirinde Garîbu'l-Kur'ân'a ayrı bir önem vermiştir. Endülüslü Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Farh el-Ensârî el-Hazrecî el-Kurtubî de "el-Câmi' li-Ahkâmi'l-Kur'ân ve'l-Mübeyyinu limâ Tedammenehu mine's-Sünneti ve Âyi'l-Furkân" adlı tefsirinde, Garîbu'l-Kur'ân hakkında önemli bilgiler vermiştir. Kurtubî'ye göre Arapça olmayan özel isimler dışında, Kur'ân'da Arapların anlatım üslubuna uygun düşmeyen herhangi bir söz yoktur. Kur'ân Arapçadır; Kureyş dili ile indirilmiştir. Bu çalışma, giriş ve iki ana bölümden oluşmuştur. Girişte, araştırmanın konusu, önemi, amacı ve yöntemi hakkında bilgi verildikten sonra kavramsal çerçevede Garîbu'l-Kur'ân'ın tanımı, önemi, konusu, gayesi, ortaya çıkışı ve özellikleri ele alınmıştır. Bu alanda yazılan ilk eserlerden ve günümüzde yapılan bilimsel çalışmalardan bahsedilmiştir. Ayrıca Garîbu'l-Kur'ân'ın, tefsir ilmindeki yeri, Kur'ân'da olmasının hikmeti ve onu anlamanın başlıca kaynakları üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde, "Kurtubî ve el-Câmi' li-Ahkâmi'l-Kur'ân adlı tefsiri" başlığını taşımaktadır. Burada Kurtubî'nin hayatı, ilim tahsili ve eserleri hakkında bilgi verildikten sonra Kurtubî'nin Tefsiri'nde istifade ettiği Garîbu'l-Kur'ân, tefsir, Garîbu'l-Hadis, lügat ve Arapçaya ilişkin kaynaklar ele alınmıştır. Kur'ân lafızlarının niteliği, niceliği ve içeriğiyle ilgili açıklamalarla beraber Kur'ân ve diller ile Kur'ân ve Arap dili üzerinde durulmuştur. İkinci bölümün başlığı ise, "Kurtubî'ye Göre Garîbu'l-Kur'ân"dır. Burada Kurtubî'nin Kur'ân lafızlarına yaklaşımı ve Garîbu'l-Kur'ân'ı değerlendirme yöntemi belirtilmektedir. Kurtubî'nin Garîbu'l-Kur'ân'ı, Kur'ân, Sünnet, sahabe kavli ve tabiîlerin görüşleriyle, lügat ve şiirlerle izahlarına yer verilmiştir. Ayrıca Kurtubî Tefsiri'nde, özellikle hakkında lehçe ve dillerin belirtildiği Garîbu'l-Kur'ân ve açıklamaları ele alınmıştır. Nihayette bu lafızları gösteren bir tablo sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Kur'ân, Garîbu'l-Kur'ân, Arapça, Lafız, Tefsir, Kurtubî.