Hoşap Çayı Havzası'nda (Van) arazi kullanımı ve planlamasına yönelik öneriler / Recommendations for land use and planning in Hoşap River Basin (Van)

Abstract

Bu çalışmada Hoşap Çayı Havzası'nın arazi kullanım durumu ele alınmıştır. Hoşap Çayı Havzası, coğrafi bölge ayırımına göre, Doğu Anadolu Bölgesi'nin Van Bölümünde, İstatistiki Bölge Birim Sınıflandırmasına göre ise Düzey II Bölgesi (TRB2) içerisinde bulunmaktadır. Kuzeyinde Edremit ve İpekyolu ilçeleri, kuzeydoğusunda Özalp ve Saray ilçeleri, doğusunda Başkale ilçesi, güneyinde Hakkari, güneybatısında Çatak ilçesi, batısında Gevaş ilçesi ve Van Gölü bulunan havzanın toplam alanı 2.551 km2'dir. Bu araştırmadaki amaç, Hoşap Çayı Havzası'ndaki arazi kullanım durumunu ortaya koymak ve bu araziden rantabl yararlanmak için çözüm önerileri geliştirmektir. Araştırma alanının incelenmesi, yöntem olarak coğrafyanın dağılış, ilişki kurma, karşılaştırma ve nedensellik ilkeleri baz alınarak yapılmıştır. Çalışmanın ilk aşamasına literatür taraması ve gerekli veriler toplanarak başlanmıştır. Literatür toplama ve tasnifini, arazi çalışmaları, sayısal veri toplama ve elektronik ortamda harita çizimleri takip etmiştir. Bu hazırlıklardan sonra, amaca uygun olarak çalışmamızın metin kısmı hazırlanmış olup bu kısım grafik, tablolarla desteklenmiştir. Alanın minimum yüksekliği 1649 metre ile Van Gölü su seviyesi, maksimum yüksekliği ise 3684 metre ile Başet Dağı'dır. Batıda Havasor Ovası, doğuda ise akarsular tarafından parçalanmış olan Hoşap Platosu havzanın en önemli düzlük alanlarını oluşturmaktadır. Hoşap Çayı Havzası'nda genel arazi bölünüşünde otlak alanların payı % 75, tarım alanlarının payı % 23.2 iken, yerleşim alanlarının ve diğer alanların payı ise % 1.8'dir. Otlak alanlarının fazla olmasına bağlı olarak havzanın temel ekonomik faaliyeti hayvancılıktır. Nitekim 2017 yılında havzadaki küçükbaş hayvan sayısı Van'daki küçükbaş hayvan sayısının % 15.6'sını (428.158) meydana getirmektedir. Havza'da diğer önemli hayvancılık faaliyeti ise kültür balıkçılığıdır. 2017 yılı itibari ile havzada 1290 ton kültür balığı (alabalık) üretimi yapılmıştır. Bu değer Van'daki kültür balığı üretiminin % 50'sine denk gelmektedir. Hoşap Çayı Havzası'nda diğer önemli bir ekonomik faaliyet ise tarımdır. Tarımsal faaliyetler batıda, Hoşap Çayı'nın Van Gölü'ne döküldüğü deltanın her iki tarafında (güney-kuzey) ve Havasor Ovası'nda doğuda ise Hoşap Platosu'nda yoğunluk kazanmıştır. Sonuç olarak farklı arazi kullanım türlerine sahip olan havza, gerek doğal gerekse beşeri kaynaklar açısından zengin bir potansiyele sahiptir. Ancak bu mevcut potansiyel yeterince kullanılmamaktadır. Havzadaki mevcut potansiyelin maksimum fayda sağlayacak biçimde kullanılabilmesi için arazi kullanımında sürdürülebilir bir planlamanın yapılması önem arz etmektedir. Anahtar Kelimeler: Hoşap Çayı Havzası, Havza Planlaması, Arazi Kullanımı, Planlama, Tarım, Hayvancılık