Eğitimci Bir Jön Türk Lider: AHMET RIZA BEY ve “Vazife ve Mesuliyet” Eserleri

Abstract

Son dönem Osmanlı ve erken Cumhuriyet dönemi toplum, siyaset, ideoloji, eğitim ve kültür hayatı içerisinde oldukça önemli bir yeri olan Ahmed Rıza Bey’in hayatı, eserleri, fikirleri ve Türk toplum ve kültürüne katkıları bütün boyutları ile araştırılıp, -en azından şimdilik- ortaya konulmuş sayılamaz. Yapılan literatür taramalarına göre hakkında yapılmış iki yüksek lisans tezinden1 başka bir araştırmaya ulaşılamamıştır. Bu araştırmalardan Mutlu Dursun’un çalışması Pozitivist olarak tanımladığı Ahmed Rıza’nın milliyetçiliğini daha çok ikincil kaynaklardan hareketle incelemektedir. Jön Türklerin siyasî, fikrî ve eylem yönünden öncülerinden olan, 1908’de Paris’ten İstanbul’a hürriyetçilerin babası (ebu’l-ahrar) sırfatıyla dönerek Meclis-i Mebusan ve daha sonra Âyan reisliğinde bulunan, devletin en üst kademelerinde uzun süre hizmet yapan, dönemin pek çok dergi ve gazetesinde yazıları bulunan, önemli telif eserler bırakmış bir şahıs üzerine derinlemesine bir/çok eserin olmaması önemli bir eksik olarak görülebilir.