Bazı bitki uçucu yağlarının Sitophilus granarius L. (Coleoptera: Curculıonıdae) ve tribolium castaneum (herbst) (Coleoptera: Tenebrıonıdae) üzerindeki insektisidal ve davranışsal etkileri / Insecticidal and behavioral effects of some plant essential oils on Sitophilus granarius L. (Coleoptera: Curculionidae) and Tribolium castaneum (herbst) (Coleoptera: Tenebrionidae)

Abstract

Bu çalışmada Türkiye florasında doğal olarak yetişen ve/veya konvansiyonel yetiştiriciliği yapılan Biberiye, Rosmarinus officinalis (Lamiaceae), Defne, Laurus nobilis (Lauraceae), Ekinezya, Echinacea purpurea (Asteraceae), Mercanköşk, Origanum majorana (Lamiaceae), Reyhan, Ocimum basilicum (Lamiaceae) ve Rezene, Foeniculum vulgare (Apiaceae) bitkilerinden elde edilen uçucu yağlarının iki önemli depo zararlısı Sitophilus granarius (Col.: Curculionidae) ve Tribolium castaneum (Col.: Tenebrionidae)'a karşı insektisidal ve davranışsal etkileri laboratuvar koşullarında araştırılmıştır. Çalışmada kullanılan uçucu yağların bileşenleri Gas chromatography- Mass spectrometry (GC-MS) ile belirlenmiştir. Çalışmalar sonucunda Reyhan ve Ekinezya bitki uçucu yağlarının S. granarius'a karşı kontakt aktivitelerin olduğu ve Reyhan uçucu yağının 24. saat sonunda %99,59'luk bir ölüme neden olduğu Ekinezya uçucu yağının ise 72. saat sonunda %99,59'luk bir ölüme neden olduğu saptanmıştır. Tek doz fumigant aktivite testleri sonucunda Biberiye uçucu yağının 24 saat sonunda S. granarius'ta %58,41'lik bir aktiviteye sahip olduğu, Rezene uçucu yağının ise T. castaneum için %100'lük bir aktiviteye sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Tek doz fumigant aktivite testleri sonucunda ümitvar aktivite gösteren bu iki bitki uçucu yağı ile doz etki denemeleri yürütülmüştür. Bununla birlikte repellent aktivite testleri sonucunda tüm uçucu yağların S. granarius ve T. castaneum için uzaklaştırıcı etkilerinin olduğu belirlenmiştir. Ayrıca bitki uçucu yağların F1 döl verimi üzerine etkilerinin olduğu ve T. castaneum için %34,12 ile %95,29 aralığında etkilere neden olduğu S. granarius için ise %84,27 ile %98,88 aralığında F1 döl verimini azalttığı sonucuna ulaşılmıştır. Bitki uçucu yağlarının uçucu yağ bileşenleri GC-MS cihazı ile belirlenmiş ve ana bileşenlerin Defne uçucu yağı için Eucalyptol ve Terpinyl acetate, Reyhan uçucu yağı için Linalool, Methyl cinnamete, Eucalyptol, Biberiye uçucu yağı için Camphor, Eucalyptol, Mercanköşk uçucu yağı için 4-Terpinenol, α-Terpinene, β-Terpineol, Rezene uçucu yağı için Estragole, Ekinezya uçucu yağı için β-Cubebene, Caryophyllene olarak belirlenmiştir. The insecticidal and behavioral effects of essential oils extracted from Rosemary, Rosmarinus officinalis (Lamiaceae), Daphne, Laurus nobilis (Lauraceae), Echinacea, (Echinacea purpurea (Asteraceae), Marjoram, Origanum majorana (Lamiaceae), Basil, Ocimum basilicum (Lamiaceae) and Fennel, Foeniculum vulgare (Apiaceae) were tested against two important stored-grain pests, i.e., (Sitophilus granarius (Col.:Curculionidae) and Tribolium castaneum (Col.:Tenebrionidae) under laboratory conditions. In addition, the composition of the essential oils was determined by Gas chromatography mass spectrometry (GC-MS). The essential oils of Echinacea and Basil exhibited contact activity against S. granarius. Basil essential oils caused 99.59% mortality of S. granarius 24 hours after application, whereas Echinacea essential oils caused 99.59% mortality 72 hours after application. As a result of single-dose fumigant activity tests, it was concluded that Rosemary essential oil had an activity of 58.41% in S. granarius at the end of 24 hours, and fennel essential oil had a 100% activity for T. castaneum. As a result of single-dose fumigant activity assays, these two-candidate plant volatile oils were used in dose-response experiments. Repellent activity tests indicated that all essential oils have repellent effects for S. granarius and T. castaneum. In addition, it was concluded that plant essential oils caused 34,12% to 95,29% decrease in the fertility of F1 generation of T. castaneum, while the decrease in the fertility of F1 generation of S. granarius ranged between 84,27% and 98,88%. Essential oil components of plant essential oils are determined by GC-MS device and Eucalyptol and Terpinyl acetate for the main components of Daphne essential oil. Similarly, the main components of Rosemary essential oil were Linalool, Methyl cinnamate and Eucalyptol, whereas Camphor and Eucalyptol were the main essential oils of Basil. In the same way, 4-Terpinenol was the main component of marjoram essential oil, α-Terpinene, β-terpineol and Estragole in fennel essential oil, and β-Cubebene, and Caryophyllene were the main components of Echinacea essential oil.