Bozova (Şanlıurfa) halkının kullandığı doğal bitkilerin etnobotanik özellikleri / Ethnobotanic features of natural plants used by inhabitants in Bozova (Sanliurfa)

Abstract

Bu çalışmanın amacı; Şanlıurfa'nın Bozova ilçesi ve çevre köylerinde yaşayan halkın geleneksel olarak faydalanmakta olduğu doğal ve kültüre alınmış bitkileri belirlemek ve bu bitkilerin kullanım çeşitliliğini saptayarak etnobotanik açıdan önemini ortaya koymaktır. Yapılan bu etnobotanik çalışma sonucunda 50 familya ve 131 cinse bağlı 171 takson (112 tür, 35 alttür ve 24 varyete) tespit edilmiştir. Bu taksonlar; Mycophyta (Fungi) aleminden Ascomycota divizyosu (1 takson) ile Plantae aleminden Spermatophyta divizyosunun Gymnospermae (1 takson) ve Angiospermae (169 takson) alt divizyosuna aittir. En fazla takson içeren familyalar sırası ile Fabaceae (31), Asteraceae (24), Lamiaceae (14), Apiaceae (10), Brassicaceae (10), Poaceae (6), Malvaceae (5); cinsler açısından ise Trifolium L. (9), Trigonella L. (6), Convolvulus L. (4), Astragalus L. (3), Centeurea L. (3), Euphorbia L. (3) ve Medicago L. (3)'dur. Taksonlar fitocoğrafik açıdan İran-Turan (58), Akdeniz (14), Doğu Akdeniz (7) ve Avrupa-Sibirya (3) elementleri ve bilinmeyenler (89) olarak sıralanmıştır. Taksonların 79'u terofit, 56'sı hemikriptofit, 19'u fanerofit, 8'i geofit, 6'sı kamefit ve 2'si parazit ve 1'i mantardır. Taksonları kullanım amaçları bakımından değerlendirdiğimizde; 60 tanesinin gıda, 49 tanesinin tıbbi, 35 tanesinin yem, 9 tanesinin yapı malzemesi, 8 tanesinin ev eşyası, 8 tanesinin tatlandırıcı, 5 tanesinin oyun, 5 tanesinin yakacak, 5 tanesinin süs, 3 tanesinin koku, 2 tanesinin inanç, 2 tanesinin nazarlık ve 2 tanesinin ise boya amaçlı olarak halk tarafından kullanıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca bu taksonlardan 11 tanesi zararlı olarak tanımlanırken, 8 tanesi ise halk arasında sadece isim olarak bilinmektedir. The purpose of this study is to determine for which purposes the local people in Bozova (Şanlıurfa) use the natural and cultivated plants demonstrate the importance of these plants for the ethnobotanical aspects. By the identification of collected plant specimens within the field research 131 genera and 171 taxa belonging to 50 families (112 species, 35 subspecies, 24 varietes) were identified. 1 of these 1 taxa belongs to Fungi kingdom, Ascomycota divisio; the other taxa belong to Plantae kingdom, Spermatophyta divisio, Gymnospermae (1 taxon) and Angiospermae (169 taxa) subdivisio. By the number of taxa they contain, the top families in the area; Asteraceae (24), Lamiaceae (14), Apiaceae (10), Brassicaceae (10), Poaceae (6) and Malvaceae (5). By the number of species they contain, the top species in the area; Trifolium L. (9), Trigonella L. (6), Convolvulus L. (4), Astragalus L. (3), Centeurea L. (3), Euphorbia L. (3) and Medicago L. (3). According to the chrology of these taxa, 58 taxa belong to Irano-Turanian, 14 taxa belong to Mediterranean, 7 taxa belong to East Mediterranean, and 3 taxa belong to European-Siberian elements. Chrology of 89 taxa are not known. When the life forms of taxa are evaluated; 19 taxa are phanerophytes, 6 taxa are chamaephyte, 56 taxa are hemicryptophytes, 79 taxa are therophytes , 8 taxa are geophytes, 2 taxa are parasite and 1 taxon is mushroom. The taxa determined from the research field are used for different purposes, for example; 60 of them are used for food, 49 of them are used for medical purpose, 35 of them are used for fodder, 9 of them are used for roofage, 8 of them are used for household goods, 8 of them are used for spice/flavoring, 5 of them are used for games, 5 of them are used for fuel, 5 of them are used for ornament, 2 of them are used for amulet / incense, handicraft (natural painting, broom, woodwork), 3 of them are used for fragrance, 2 of them are used against evil eye, and 2 of them are used for painting. Besides 11 of these taxa are identified as harmful, while 8 are known only by their names.