Şanlıurfa'nın tarihi alanlarının ödeme istekliliği yöntemi kullanılarak ekonomik değerlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma / A study on the determination of economic values of Şanliurfa's historical areas by using willingness to pay method

Abstract

Ülkemizin dünya turizm pazarında yer almasının çok kısa bir geçmişi olsa da, turizm sektörünün ekonomik gelişmişlik düzeyini yukarılara taşımadaki rolünün giderek daha fazla farkına varılmıştır. Bu yöndeki gelişimde bölgemizde bulunan tarihi alanların mevcut durumunun iyileştirilmesi, turistik amaçla daha fazla ziyaret edilmesinin sağlanması, bölge insanının eğitiminin rolü ve önemi tartışılmayacak kadar büyüktür. Bu çalışmada sektörün bütün ihtiyaçları ortaya konarak konuya ilgi duyan kişi, kurum ve kuruluşlara büyük katkı sağlaması hedeflenmiştir. Bu kapsamda çalışmanın ana materyalini basit tesadüfî örnekleme yöntemiyle seçilen yabancı turistlerle yapılan 338 adet anket oluşturmuştur. Koşullu değerleme yöntemi kullanılarak oluşturulan probit model ve çalışmamızda oluşturduğumuz anket formunda bulunan soru tipi özelliğine göre ise dışa vurulmuş maksimum ödeme istekliliği miktarını (stated willingness to pay) ise İki Aşamalı Sıradan Ek Küçük Kareler Yöntemi (Two-Stage Least Squares, 2SLS) kullanılmıştır. Şanlıurfa'ya gelen yabancı ziyaretçilerin ödeme istekliliğine etki eden faktörler en çok olabilirlik yöntemi kullanılarak ortaya konmuştur. Daha sonra istatistiksel olarak önemlilik arz eden teklif fiyatı ile devamlı diğer bazı faktörlerde belirli artışlar öngörülerek, ödeme istekliliği olasılığına olan etkileri simüle edilmiştir. Sonuç olarak, ziyaretçilerin Şanlıurfa Kalesi için giriş ücreti olarak ödeme istekliliği miktarını ortalama 21.5$ olarak bulunmuştur. 2SLS modeli yardımı ile açığa çıkarılmış ödeme istekliliği miktarı ise 23.04$'dır. Harran Harabeleri için ortalama ve açığa çıkarılmış ödeme istekliliği miktarları sırasıyla 27$ ve 28.94$ olarak tespit edilmiştir. Göbekli Tepe için ise probit modeli için ortalama ödeme istekliliği miktarı 25$ olup, açığa çıkarılmış ödeme istekliliği miktarı ise 22.04$ olarak tahmin edilmiştir. Ayrıca yıllık olarak tarihi eserlere atfedilen ekonomik değerler de hesaplanmıştır. Buna bağlı olarak anılan yerlerin probit model sonucuna göre yıllık ekonomik değeri Urfa Kalesi için 896.550 dolar/yıl, Harran için 1.125.900 dolar/yıl, Göbekli Tepe için ise 1.042.500 dolar/yıl olarak tespit edilmiştir. 2SLS model sonuçlarına göre ilgili yerlerin yıllık ortalama faydaları ortaya konmuştur. Buna göre Urfa Kalesinin ortalama yıllık ekonomik değeri 960.768 dolar/yıl'dır. Harran için ise bu rakamlar sırasıyla 1.206.798 dolar/yıl'dır. Göbekli Tepenin ise yılda 919.068 dolar/yıl'lık fayda yaratacağı tahmin edilmiştir. Toplamda üç tarihi eserin ortalama yıllık gişe getirisi yaklaşık ise 3.086.634 dolar olacaktır. ANAHTAR KELİMELER: Ödeme istekliliği, probit modeli, 2SLS Modeli, tarihi alanlar, Şanlıurfaii