Adıyaman ilinde doğal olarak yetişen Amygdalus türlerinin ve değişik tiplerinin belirlenmesi / Determination of di̇fferent Amygdalus species and types naturally grown in Adıyaman

Abstract

Türkiye'nin Güneydoğu illeri içerisinde bulunan Adıyaman, gerek iklim ve gerekse toprak özellikleri açısından badem üretimi için son derece uygundur. Bu çalışma, 2012-2013 yılları arasında Adıyaman'ın merkez köyleri, Kâhta, Sincik ve Tut ilçelerinde yapılmıştır. Çalışmada; yabani badem popülâsyonu içerisinden en iyi kalite özelliklerine sahip tiplerin seçilmesi amaçlanmıştır. Araştırma kapsamında, yaklaşık 400 badem ağacı incelenmiş ve ön incelemeler sonucunda, birbirinden farklı 34 yabani badem genotipinden meyve örnekleri alınmıştır. Yörede, Amygdalus turcomanica Lincz., Amygdalus arabica Oliv., Amygdalus orientalis Mill. gibi yaygın olarak yetişen üç badem türü dikkate alınmıştır. Yapılan pomolojik (Meyve ağırlığı, uzunluğu, eni, randımanı vb.) meyve çalışmalarında her tür ve bu türlere ait yapılan ölçümler birbirlerinden farklı olmuş ve her tür içerisindeki tiplere ait ortalamalar da istatiksel olarak önemli bulunmuştur. Bu durum selekte edilen bir tür içerisindeki tiplerin birbirinden farklı olduğunu göstermektedir. Türlere ait bu selekte edilen genotiplerin fenolojik özellikleride bulunduğu rakıma, genotip özelliklerine ve bulunduğu konuma göre değişim gösterdiği tespit edilmiştir. Amydalus orientalis Mill. türlerine ait genotiplerin çiçeklenme tarihleri 28 Şubat ile 6 Nisan arasında, Amygdalus arabica Oliv. türlerine ait genotiplerin çiçeklenme tarihleri 16 Mart ile 5 Nisan arasında; Amydalus turcomanica Lincz. türlerine ait genotiplerin çiçeklenme tarihleri ise 6-30 Mart tarihleri arasında değişim göstermiştir. Adıyaman which is belong to Southeast Anatolia is very suitable to grow almond both climate traits and soil conditions. This study was done during 2012-2013 years in Kahta, Sincik and Tut districts of Adıyaman. The aim of this study is select the best quality almond types among the wild almond population. During this investigation, 400 wild almond trees were observed and after pre-selection, 34 wild almond genotypes which are different to each others were determined and fruit sampled. Tree commonly grown wild almond species which are Amygdalus turcomanica Lincz., Amygdalus arabica Oliv., and Amygdalus orientalis Mill. were considered for the experiment. Pomological analysis (fruit weight, length, diameter, shelling percentage etc.) were investigate for each species, and averages of each determined types were different each other statistically. This is shows that all types in a each species are different from each others. Phenological traits were changed according to selected genotypes, altutite, genetical traits and the sites of plant. The flowering date is changed between 28 February to 6 April for Amygdalus orientalis Mill., changed between 16 March to 5 April for Amygdalus arabica Oliv., and changed 6-30 March for Amygdalus turcomanica Lincz.