Harran Ovası koşullarında safran (Crocus sativus L.)'da verim ve kalite üzerine agronomik çalışmalar / Agronomic trials on the yield and the quality in saffron (Crocus sativus L.) under the Harran Plain conditions

Abstract

Harran Ovası koşullarında safran (Crocus sativus L.)'da bazı yetiştirme tekniklerinin verim ve kalite öğelerine etkisini saptamak amacıyla yapılan bu çalışma; 2006-2007, 2007-2008 ve 2008-2009 kışlık ürün yetiştirme dönemlerinde, Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi araştırma alanında Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre üç tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Deneme, 3 ayrı tarla çalışmasından (safranda uygun dikim zamanı, diurnal varyabilite ve hasat döneminin belirlenmesi) oluşmuştur. Uygun dikim zamanının belirlenmesinde 1 Ağustos tarihinden başlayarak 15 Şubat tarihine kadar her ayın 1 ve 15'inde olmak üzere 14 değişik dikim zamanı; diurnal varyabilitenin belirlenmesinde 07.00, 12.00 ve 17.00 olmak üzere 3 farklı hasat zamanı ve çiçek hasat döneminin belirlenmesinde ise çiçeğin tam olarak açtığı gün, tam açtıktan 1 ve 2 gün sonra hasat edilmesi uygulamaları ele alınmıştır. Araştırmada, dikim zamanı denemesinde bitki boyu (14.67 - 31.67 cm), bitkide yaprak sayısı (8.67 ? 15.33 adet/bitki), bitki başına çiçek sayısı (0 ? 2.37 adet/bitki), stigma boyu (0 ? 2.77 cm), stigma ağırlığı (0-7.50 mg), safran verimi (0-1808 g/da), yaprak alanı (44.00-102.67 cm²), safranal oranı (? 0-36.00), crocin oranı (? 0-182.50), picrocrocin oranı (? 0-88.50), bitki başına yumru sayısı (2.20 ? 4.33 adet/bitki), yumru verimi (787-3103 kg/da) ve pazarlanabilir yumru oranı (%33.33-74.33); hasat zamanının belirlenmesi çalışmasında bitki boyu (31.93 - 32.00 cm), stigma boyu ( 2.70-3.06 cm), stigma ağırlığı (6.91-7.40 mg), safran verimi (1600.8-1710.2 g/da), safranal oranı (? 35.73-39.97), crocin oranı (? 178.33-203.33), picrocrocin oranı (? 83.57-89.53), bitki başına yumru sayısı (2.93 ? 3.00 adet/bitki), yumru verimi (2903.8-2907.0 kg/da) ve pazarlanabilir yumru oranı (%70.00-70.67); diurnal varyabilitenin belirlenmesi çalışmasında bitki boyu (50.47 - 50.73 cm), stigma boyu (3.44 ? 3.47 cm), stigma ağırlığı (7.55-7.57 mg), safran verimi (1958.7-1959.5 g/da), safranal oranı (? 37.57-39.93), crocin oranı (? 192.5-200.0), picrocrocin oranı (? 86.97-89.63), bitki başına yumru sayısı (4.77 ? 4.87 adet/bitki), yumru verimi (3663.0-3669.0 kg/da) ve pazarlanabilir yumru oranı (%70.90-71.67) gözlemleri alınmıştır. İncelenen tüm özellikler farklı dikim zamanlarından önemli derecede etkilenmiştir. İlk üç dikim zamanında çıkış gerçekleşmemiş ve 15 Ocak'tan sonra yapılan dikimlerde çiçek açmamıştır. Genel olarak, incelenen özellikler bakımından 15 Kasım tarihine kadar düzenli ve önemli bir artış ve bu tarihten sonra yapılan dikimlerde ise belirgin ve düzenli bir azalış olduğu saptanmıştır. Harran Ovası koşulları için 15 Ekim-15 Kasım arası dönem dikim için en uygun dönem olarak saptanırken, saat 07.00'de ve çiçek tam olarak açtığı gün hasat edilmesi önerilebilir.