Şanlıurfa koşullarında bazı susam (Sesamum indicum L.) genotiplerinin morfolojik ve fizyolojik özelliklerinin verim ve verim unsurlarına etkisi / The effects of some sesame (Sesamum indicum L.) genotype morphological and physiological characteristics on yield and yield component in Sanliurfa province

Abstract

Bu çalışma, Şanlıurfa koşullarında bazı susam (Sesamum indicum L.) genotiplerinin morfolojik ve fizyolojik özelliklerinin verim ve verim unsurlarına olan etkisini belirlemek amacıyla 2016 yılında Harran Üniversitesi Eyyubiye kampüsü Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü deneme alanında yürütülmüştür. Denemede 20 adet susam genotipi (13 adet genotip ve 7 adet standart çeşit) 21 Haziran 2016 tarihinde ekilmiştir. Çalışma tesadüf blokları deneme deseninde ve 3 tekerrürlü olarak düzenlenmiştir. Parsellerde; sıra arası mesafe 70 cm, sıra üzeri mesafe ise 15 cm olacak şekilde her parselde 4 sıra ekim yapılmış olup, parsel ebatları 5 x 2.8 m olarak düzenlenmiştir. Araştırmada bitki boyu, dal sayısı, bitki başına kapsül sayısı, tohum verimi, hasat indeksi, yağ oranı, ilk kapsül yüksekliği, yağ verimi, protein oranı ve 1000 tane ağırlığı gibi bitkisel özellikler ait gözlemler incelenmiştir. Elde edilen sonuçlardan; bitki boyu, bitki başına kapsül sayısı, ana saptaki kapsül sayısı, 1000 tane ağırlığı, ilk kapsül yüksekliği, hasat indeksi, yağ oranı, yağ verimi, protein oranı ve tohum verimi bakımından genotipler arasında önemli farklılıklar saptanmıştır. Çalışma sonucunda; bitki boyu 65.7-102.7 cm, dal sayısı 3.1-6.3 adet/bitki, bitki başına kapsül sayısı 41.1-104.8 adet/bitki, 1000 tane ağırlığı 2.5-3.6 g, ilk kapsül yüksekliği 17.9-26.4 cm, ana saptaki kapsül sayısı 15.6-33.4 adet/bitki, hasat indeksi % 16.6-27.8, protein oranı % 18.0-15.6, kuru madde 10.63-6.63 g/bitki yağ verimi 16.5-35.8 kğ/da, yağ oranı % 55.7-49.5 ve tohum verimi 30.0-71.4 kg/da arasında değişiklik göstermiştir. En düşük tohum verimi 30.0 kg/da ile Cumhuriyet-99 çeşidinden elde edilirken, en yüksek tohum verimi ise 71.4 kg/da ile Mardin/Derik genotipinden elde edilmiştir. This study was carried out in the field of experimental field crops department, Faculty of Agriculture, Eyyübiye Campus, Harran University in 2016 in order to determine the effect of yield and yield components on the morphological and physiological properties of some sesame (Sesame indicum L.) genotypes in Sanliurfa conditions. Trials a total of 20 diverse sesame accessions (13 local and 7 cultivars as check) were sown on 21 June 2016. Trial randomized complete block design as three replications. Plots length were 5 m, each plot consist of 4 rows, row spacing was 70 cm and intrarow was 15 cm. Observations of plant characteristics were examined such as plant height, number of branches, number of capsules per plant, number of mainstream capsules, yield index, oil yield, oil ratio of seeds, first capsule height, protein ratio, 1000 seed weight and seed yield. Results of experiment revealed that plant height, number of branches, number of capsules per plant, 1000 seed yield, yield index, oil ratio, first capsule height, oil yield, protein ratio, and seed yield significant differences were found between genotypes. According to research results; plant height 65.7-102.7 cm, number of branches 3.1-6.3number, number of capsules per plant 41.1-104.8 number, 1000 seed 2.5-3.6 g, first capsule height 17.9-26.4 cm, number of mainstream capsules 15.6-33.4 number, harvest index % 27.8-16.6, protein ratio % 15.6-18.0, oil yield 16.5-35.8 kg/da, oil ratio % 49.5-55.7, seed yield 30.0-71.4 kg/da. While the lowest seed yield was obtained from variety of Cumhuriyet-99 with 30.0 kg/da, the highest seed yield from genotype of Mardin/derik with 71.4 kg/da.