Makarnalık buğdayda bazı kalite ve verim ile ilişkili karakterlerde genetik analizler / Genetic analyses of characteristics related with yield and some quality in durum wheat

Abstract

Bu araştırmada Özberk ve Fırat-93 makarnalık buğdayların melezlenmesinden elde edilen temel generasyonlar [P1, P2, F1 (2 aile), F2 (4 aile), B1 (4 aile) ve B2 (4 aile)] yardımıyla bazı agronomik karakterlerdeki genetik varyasyon ve kalıtım araştırılarak elde edilen bilgilerin ıslah programında kullanılması amaçlanmıştır. Kanopi sıcaklığı ve SDS sedimantasyon değeri dışında anılan tüm karakterler için F1 ana ve babaya ait değerler dışında yer almıştır. Bu da dominans etkilerin varlığını göstermektedir. Generasyon ortalamaları üzerindeki genetik etkiler formüller ve bilgisayar programı yardımıyla araştırılmış ve tane verimi ile SDS sedimantasyon dışındaki tüm karakterler için basit eklemeli dominans model (m, d, h) yeterli bulunmamış, iki genli interaksiyon modelleri bu etkileri ifade etmede daha yeterli bulunmuştur. Ölçülen tüm karakterlerde anaya ve cinsiyete bağlı etkiler tespit edilmemiştir. Karakterleri kontrol eden genlerin ana ve babada dağılımları genellikle % 25'in altında bulunmuş, bu da karakter üzerinde bir anacın etkili olduğunu göstermiştir. Formüller yardımıyla bulunan ortalama öğeleri ile en iyi uyumlu modelin ortalama öğeleri kısmen uyuşmuştur. Ele alınan karakterlerdeki genetik varyasyon bilgisayar ve formüller yardımıyla hesaplanmış ve başakta tane sayısı dışında eklemeli varyans (D) istatistiki olarak önemli fark bulunmamıştır. Genellikle H ve E'den oluşan dominans ve çevresel varyans tespit edilmiştir. Formüller yardımıyla yapılan hesaplamalarda bulunan D ve H genellikle bilgisayar programı bulgularıyla örtüşmektedir. Genellikle formüller yardımıyla bulunan h2b değerleri % 50'nin altında gerçekleşmiş ve karakter için h2n değerleri tahmin edilememiştir. En iyi uyumlu modele ait varyans parametreleri kullanılarak yapılan tespitlerde başakta tane sayısı (h2n=% 18.26) dışında h2n değeri tahmin edilememiştir. Sonuç olarak anaç çeşitlerin anılan karakterler bakımından birbirlerine yakın olmaları, örnekleme sayılarının bazı karakterler için yetersiz olması, mikro çevresel varyasyonlar ve temel generasyonlar modelindeki bazı yetersizlikler anılan karakterler için genetik varyasyon ve kalıtım derecelerinin saptanmasını güçleşmiştir. Ancak anılan karakterler için epistazinin varlığı dikkate alınarak seleksiyonun geciktirilmesi önerilebilir.