Harran ovası koşullarında farklı sulama miktarlarının ve fosfor magnezyum dozlarının soyada (Glycine max. L.) verim ve kalite unsurları üzerine etkisi / Amounts of water, phosphorus, and magnesium applications on the yield and quality of soy beans (Glycine max. L.) grown in southeast Turkey

Abstract

Dünya yağ bitkileri üretimi 2007 yılına göre 216.1 milyon ton ile soya fasulyesi ilk sırada yer almaktadır. Ülkemizde ve dünyanın birçok yerinde bitkisel yağ açığının, büyük bir olasılıkla kısa ve orta dönemde de süreceği anlaşılmaktadır. Bu çalışma Harran Ovası koşullarında farklı sulama miktarları ile fosfor-magnezyum dozlarının soyada (Glycine max. L.) verim ve kalite üzerine etkilerini saptamak amacı ile yapılmıştır. Araştırma 2006 ve 2007 yıllarında tarla denemesi olarak Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Kampüsü'nde yürütülmüş, çeşit olarak Nova kullanılmıştır. Denemede üç farklı su düzeyi (S1, S2, S3) ile 4 farklı fosfor (0-4-8-12 kg P da-1) ve 3 farklı magnezyum (0-4-8 kg Mg da-1) dozu uygulanmıştır. Class A Pan buharlaşma havuzundan elde edilen kümülatif pan değerlerden S1 için % 33, S2 için % 67, S3 için % 100 şeklinde uygulanmıştır. Sulamaların başlaması ile birlikte, S1, S2 ve S3 konuları için ilk yılda sırasıyla 548, 786.00 ve 1017.00 mm, ikinci yılda ise 457.98, 698.02 ve 931.00 mm sulama suyu verilmiştir. Tarla denemeleri sonucunda bitki su tüketimi, su-verim ilişkileri, tane verimi, toprak üstü bioması, yağ ve protein içeriği, 1000 tane ağırlığı, klorofil miktarı, yaprak ve toprağın makro ve mikro element içeriği belirlenmiştir. Artan su, fosfor ve magnezyum uygulamalarının soya bitkisinin dekara verimini, toprak üstü biomasını, tanenin yağ içeriğini arttırdığı görülmüştür; bununla birlikte su düzeylerinin protein içeriğini fazla etkilemediği bulunmuştur. Özellikle uygulanan magnezyum sülfat gübrelemesinin soyada yağ değerlerini olumlu etkilediği saptanmıştır. Uygulamalar yaprakta da toplam N, P ve Mg içeriğini arttırmıştır. Bu çalışmada toprağa verilen magnezyum sülfatın fosfor çözünürlüğünü ve bu nedenle bitkinin özellikle N ve P alımını artırmış olmasıyla verimi de artırması pratik bakımdan önemli bir sonuç olarak ortaya çıkmış bulunmaktadır. Artan su ve fosforun yaprakta toplam K miktarını da arttırdığı, magnezyumu ise fazla etkilemediği görülmüştür.