Said Nursî ve Mustafa Sabri Efendi'nin kader görüşlerinin karşılaştırılması / The comparative sense of the divine determining of Said Nursî and Mustafa Sabri Efendi

Abstract

Bediüzzaman Said Nursî (1878-1960) ile çağdaşı Mustafa Sabri Efendi (1869-1954) de geçmiş ilim adamlarında olduğu gibi kader konusunda görüşlerini anlattıkları eserler yazmıştır. Anlaşılması ve anlatılması oldukça zor olan kader meselesini, hem doğum hem de vefat tarihleri birbirine yakın olan Bediüzzaman Said Nursî ile son Osmanlı dini düşüncesinde kendisinden çokça bahsettiren son Şeyhülislâm Mustafa Sabri Efendi'nin görüşleri merkezli incelemeye karar verdik. Böylece tezimizin adı, "Said Nursî ve Mustafa Sabri Efendi'nin Kader Görüşlerinin Karşılaştırılması" olmuştur. Konunun çalışılması sırasında, Mustafa Sabri Efendi'nin kadere dair gelgitlerden sonra son görüşlerini topladığı Türkçe'ye İsa Doğan tarafından "İnsan ve Kader" olarak tercüme edilen, "Mevkıfu'l- Beşer Tahte Sultani'l- Kader" isimli Arapça eserinden istifade edilmiştir. Bediüzzaman Said Nursî'nin görüşlerinde ise, bir öncelik ve sonralık olmayıp entegre bir sistem olduğu için bütün eserlerinden konuyla alakalı yerler taranmıştır. Tezimizin neticesinde Şeyhülislâm, kader meselesinde cebirden kurtulamayan görüşleriyle, Bediüzzman ise Ehl-i Sünnet'in ana gövdesi içerisinde Mâturîdiyye ve Eş'ariyye ekollerini birleştirir tarzda karşımıza çıkmıştır. Şeyhülislâm, açıkça kendisinin Eş'ariyye olduğunu ifade etmiş fakat görüşleriyle cebirden kurtulamamıştır. Şeyhülislâm kader konusunda Müslümanları doğru inanca sevk etmeye çalışmış, fakat anlaşılması zor görüşleri ile bu amacına hizmet edememiştir. Anahtar sözcükler: Mâturîdiyye, Eş'ariyye, Mu'tezile, Cebriye, Kader, İrade, Kesb, Meyelân, Bediüzzaman Said Nursî, Mustafa Sabri Efendi. Bediüzzaman Said Nursî (1878-1960) and his contemporary Mustafa Sabri Efendi (1869-1954) have also written books on the divine determining like the past scientists. We have decided to examine the matter of the divine determining, that is hard to understand and to express, at the core of the thoughts of Bediüzzaman Said Nursî and Mustafa Sabri Efendi, who is the last shaykh al-İslâm and who was mostly mentioned in the Ottoman religious thinking, whose birth and death dates are close. So the name of our thesis have been "The Comparative Sense Of The Divine Determining of Said Nursî and Mustafa Sabri Efendi" While studying the subject, we have made use of the Arabic book, "Mevkıfu'l- Beşer Tahte Sultani'l- Kader", in which Mustafa Sabri Efendi collected his last thoughts after being in two minds about the divine determining and which is translated into Turkish as "İnsan ve Kader" by İsa Doğan As to the thoughts of Bediuzzaman Said Nursî, as there is no particular sequence and it is an integrated system, the related parts from all of his books were scanned. As a result of our thesis, Shaykh al-İslâm have confronted us by his thoughts that cannot be freed from Cebriye, as to Bediüzzaman Said Nursî confronts us with a style that combines Maturidi and Ash'ari scools within the main body of Ehl-i Sunnah. Keywords: Maturidiyye, Ash'ariyye, Muʿtazila, Cebriye, Divine Determining, Power of Choice, Acquisition, Propensity, Bediüzzaman Said Nursî, Mustafa Sabri Efendi.